Wat hebben lucifers, auto’s, spaghetti-ijs en windturbines met elkaar te maken? Op het eerste gezicht niets. Maar op het tweede gezicht hebben ze wel degelijk iets met elkaar gemeen: ze zijn allemaal uitgevonden in Baden-Württemberg. Niet voor niets wordt deze deelstaat in het zuidwesten van Duitsland ook wel het ‘land van uitvinders en denkers’ genoemd. Volgens de innovatie-index 2020 is deze regio zelfs de meest innovatieve van de Europese Unie. Wat maakt Baden-Württemberg zo succesvol op dit vlak?
Zelf verklaren de Baden-Württembergers het zo: het aantal natuurlijke hulpbronnen is gering en dus hebben we van de nood een deugd gemaakt en zijn aan de slag gegaan met onze creativiteit en onze ideeën. Dat is zo goed uitgepakt dat de wieg van maar liefst vijf Nobelprijswinnaars in deze deelstaat heeft gestaan. De bekendste van hen: Albert Einstein. Maar ook zonder Nobelprijs zijn er hier heel wat uitvindingen gedaan die de wereld hebben veranderd, waaronder de plug, het aspirientje, de zeppelin en de driewieler met benzinemotor – de latere auto.
Al deze uitvinders profiteerden van randvoorwaarden die innovatie bevorderen, zoals creatief denken, diversiteit en technische expertise. Met dat laatste zit het wel goed: Baden-Württemberg telt de meeste ingenieurs van heel Duitsland. De industrie is dan ook een van de belangrijkste aanjagers van innovatie. ‘THE LÄND’, zoals de Baden-Württembergers hun deelstaat ook wel noemen, heeft vier sectoren die bijzonder innovatief zijn: gezondheidsindustrie, autobranche, IT en kunstmatige intelligentie.
Smart en toekomstgericht
Om te beginnen de industrie waar THE LÄND bekend om staat: de automotive. Baden-Württemberg is dé autodeelstaat van Duitsland. Het is de thuisbasis van Mercedes-Benz en Porsche, en bovendien zijn veel andere autoproducenten zoals Audi hier gevestigd, net als de grote toeleverancier Bosch en tal van kleinere, gespecialiseerde leveranciers. Het grote aantal belangrijke spelers in de deelstaat is uniek voor zo’n klein gebied. Ook voor de transformatie naar duurzame elektrische auto’s heeft Baden-Württemberg alles in huis: een excellente machinebouw- en maakindustrie en uitstekende onderzoeksfaciliteiten. Op de innovatiecampus ‘Mobilität der Zukunft’, een samenwerkingsverband van de Universiteit Stuttgart en het ‘Karlsruher Institut für Technologie‘, wordt bijvoorbeeld uitgebreid onderzoek gedaan naar baanbrekende technologieën voor de ‘smart mobility’ van morgen.
Een andere industrie boordevol innovatiekracht is de gezondheidssector, onderverdeeld in de medisch-technologische sector, de biotechnologie en de farmaceutische industrie. Van chirurgische instrumenten en slimme implantaten tot gewone en generieke geneesmiddelen – nergens anders zijn er in Duitsland meer bedrijven op dit vlak dan in Baden-Württemberg. Een positieve bijdrage aan het innovatieklimaat levert ook de regionale concentratie van specifieke bedrijven. Zo is het aantal medisch-technologische bedrijven in en rond Tuttlingen in het zuiden van de deelstaat bijzonder hoog. Niet alleen investeren deze bedrijven zelf in onderzoek en ontwikkeling. Ze profiteren ook van wetenschappelijk onderzoek dat wordt gedaan aan de vele medische faculteiten, universiteitsziekenhuizen, gerenommeerde onderzoeksinstituten en de innovatiecampus ‘Health & Life Sciences’ in de Rijn-Neckar-regio.
Motor van groei en innovatie
Al deze industrieën profiteren van de aanwezigheid van een sterke IT-sector. Van de wereldwijde marktleider voor bedrijfssoftware SAP en gespecialiseerde consultants tot een groot aantal start-ups – in Baden-Württemberg is de IT-sector even divers als sterk. En bijzonder innovatief: Baden-Württembergse IT-bedrijven en wetenschappelijke instellingen zijn goed voor maar liefst 39% van alle investeringen in onderzoek en ontwikkeling in de Duitse IT-sector. Dit maakt van de IT een belangrijke aanjager van economische groei en innovatie.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de eerste kwantumcomputer van Duitsland en Europa in THE LÄND is geïnstalleerd. Hij is te vinden in Ehningen in het ‘Kompetenzzentrum Quantencomputing Baden-Württemberg’, een kenniscentrum van het Fraunhofer-instituut en computerproducent IBM. Bedrijven, start-ups en wetenschappelijke instellingen kunnen van deze bijzondere computer gebruikmaken, op voorwaarde dat ze in Duitsland zijn gevestigd. Het grote voordeel daarbij is dat het gebruik plaatsvindt onder de strenge Duitse wetgeving op het gebied van privacy en intellectueel eigendom.
Niet alleen de industrie heeft baat bij een sterke IT-sector. Wie houdt van gamen, weet dat er meer bij komt kijken dan alleen fantasie, creativiteit en een mooi design – de computerspellen moeten immers geprogrammeerd worden. Het ‘Creative Industries Network Baden-Württemberg’ is opgericht om deze twee werelden nog beter met elkaar te verbinden en hun innovatieve kracht te benutten. Meer dan 50 partners en 100 ondersteunende bedrijven hebben hun krachten gebundeld en bieden een omvangrijk programma aan, variërend van speciale workshops tot hulp voor starters.
Sleuteltechnologie
Kunstmatige intelligentie (KI) is een sleuteltechnologie voor de economie van morgen – en maakt al lang deel uit van ons dagelijks leven van nu. De Baden-Württembergers hebben dit al vroeg onderkend. De deelstaat heeft daarom niet alleen volop geïnvesteerd in KI-onderzoeksfaciliteiten, maar ook in een uitstekende infrastructuur waarin bedrijfsleven en wetenschap nauw met elkaar zijn verbonden. Dit is vooral zichtbaar in de regio’s Stuttgart/Tübingen en Karlsruhe. ‘Cyber Valley’ in Tübingen is het grootste onderzoeksconsortium van Europa op dit gebied. Partners uit wetenschap en bedrijfsleven doen hier samen onderzoek naar kunstmatige intelligentie, machinaal leren en de toepasbaarheid ervan in het bedrijfsleven. Ook aan de Technologie- en Innovatiecampus S-TEC, een samenwerking van het Fraunhofer-instituut en de universiteit Stuttgart, wordt onderzoek hiernaar gedaan. Daarbij ligt de focus vooral op de toepasbaarheid van machinaal leren, robotica en cognitieve intelligentie in het mkb. Verder zijn er verschillende KI-labs en zijn er maar liefst 180 leerstoelen waar onderzoek wordt gedaan naar KI en robotica.
Perfecte randvoorwaarden
Ook kleinere sectoren als lichtgewicht bouwen en groene technologieën zijn in Baden-Württemberg goed vertegenwoordigd. Al deze industrieën en sectoren hebben niet alleen baat bij de uitstekende infrastructuur en de nauwe relaties tussen wetenschap en bedrijfsleven, maar profiteren ook volop van de grote diversiteit in de Baden-Württembergse bevolking. Mensen uit maar liefst 184 verschillende landen studeren, wonen en werken hier. Zij brengen andere perspectieven mee, redeneren anders en pakken vraagstukken op een andere manier aan. Innovatie is een samenspel van factoren die elkaar aantrekken en versterken. Baden-Württemberg biedt hiervoor perfecte randvoorwaarden.