Een goede buur is beter dan een verre vriend. Dit geldt zeker voor Nederland en Duitsland, twee landen met een lange geschiedenis van nauwe samenwerking, maar ook van mentaliteitsverschillen en andere culturele overtuigingen. Intercultureel trainer Ingeborg Lindhoud gaat op zoek naar de meest kenmerkende verschillen en de wortels ervan. In deze tweede aflevering: scheiding van werk en privé.
Onlangs had ik een goed gesprek met een Duitser. Hij vertelde dat hij graag in Nederland kwam en met Nederlanders samenwerkte, want “Nederlanders zijn minder zwaar op de hand, nemen alles wat losser en zijn gezelliger in de omgang”. Mijn interculturele oren waren natuurlijk onmiddellijk gespitst: waarom neemt mijn gesprekspartner dit verschil zo waar?
Het leven als rollenspel
Op het werk kruipen veel Duitsers in een rol: die van een ter zake kundige professional die correct zijn werk doet en zich daarbij op de inhoud concentreert. Persoonlijkheid is daarbij van ondergeschikt belang, in eerste instantie telt vooral deskundigheid. Elk hiërarchisch niveau heeft zijn eigen rol die hem of haar de nodig autoriteit verleent. Persoonlijke betrekkingen worden bij voorkeur niet al te veel versterkt, want daardoor kunnen de grenzen van de rol vervagen, wat bijvoorbeeld bij zakelijke conflicten tot ‘rollenverstrengeling’ kan leiden. Hoe beter het lukt om in de professionele rol te blijven, hoe gemakkelijker het is om na een stevig onderonsje vervolgens samen een schnaps te gaan drinken – althans, in theorie 😉 Is de kantoordeur ’s avonds dichtgetrokken, dan is het tijd voor ‘Feierabend’ en een andere rol: die van privépersoon met familie, vrienden, hobby’s en een eigen persoonlijkheid, die soms behoorlijk kan afwijken van die op het werk.
Voor veel Nederlanders is het daarentegen vanzelfsprekend om hun persoonlijkheid ook op het werk te laten zien – dat zorgt voor meer gezelligheid op het werk en doet geen afbreuk aan de autoriteit die iemand uit hoofde van zijn functie heeft. Er is meer ruimte voor privézaken als hobby’s en ook de omgang met zakenpartners en collega’s is vaak informeel; vaak genoeg worden collega’s uitgenodigd voor het verjaardagsfeestje thuis met vrienden en familie. Aardig zijn voor elkaar is belangrijk en door de losse en informele omgangstoon misstaat kritiek. Ook zonder een stevig onderonsje wil men graag samen een biertje drinken, bijvoorbeeld tijdens de regelmatige vrijdagmiddagborrel – dé gelegenheid om een band op te bouwen met collega’s.
Back to the roots
Afhankelijk van de branche valt de scheiding van werk en privé in Duitsland meer of minder strikt uit. De oorzaken van dit opvallende fenomeen – in de meeste andere culturen is dit onderscheid minder duidelijk – zijn net zo veelzijdig als het leven zelf. De Duitse geschiedenis kent verschillende momenten waarop gewone burgers zich graag terugtrokken in de beschermende privékring. Dit ging zelfs zo ver, dat men in de Biedermeiertijd het privéleven en de familie ging idealiseren. Ook de godsdienst speelt een rol in de vorm van de tweerijkenleer van Luther. Hierin maakte hij onderscheid tussen een geestelijk rijk, waarin personen zich privé aan Christus wijden, en een wereldlijk rijk (de buitenwereld). Daarmee gaf Luther een theologische onderbouwing aan een maatschappelijk fenomeen dat hij op die manier versterkte.
In Nederland heeft de burgerij juist een grote invloed op het openbaar leven gehad. Geen vorsten die absolutistisch over hun vorstendommetjes heersten (zie ook de vorige aflevering van de interculturele meetlat), maar “een republiek met een erfelijke vorst die in nauw contact met het volk staat”, zoals prins Claus ooit zei. Er was dus geen behoefte tot afbakening, maar wel aan een Nederlandse handelsgeest die was gericht op het knopen van (internationale) contacten.
Advies voor Duitsers
Reageer niet afwijzend op vragen naar privézaken. Veel Nederlanders vinden het belangrijk om een band op te bouwen met collega’s en zakenpartners en u scoort sympathiepunten als u iets vertelt over uw privéleven of hobby’s.
Advies voor Nederlanders
Neem de gereserveerde houding van veel Duitsers niet persoonlijk. In Duitsland wil men in eerste instantie weten wat voor deskundig vlees men in de kuip heeft, een persoonlijke relatie komt later aan bod. Wees in de tussentijd terughoudend met privézaken (en vragen naar privézaken) en wacht rustig af.
Over de auteur
Ingeborg Lindhoud geeft interculturele trainingen en intercultureel advies. Ze heeft een eigen communicatiebureau symphony communication en is gespecialiseerd in interculturele communicatie tussen Nederlandse en Duitse zakenpartners. Ingeborg woont in Kleve