Wie in een grensregio woont, weet het maar al te goed: het leven houdt niet op bij de grens. Boodschappen doen in Nederland, tanken in Duitsland, een dagje winkelen in Nederland en naar het theater in Duitsland. Jongeren groeien er als het ware mee op. Maar hoe goed kennen ze hun eigen grensregio nu echt? Zijn ze zich wel bewust van de aanwezigheid van de grens? Daar ging het om bij ‘De Euregionale consument van morgen’, een project van het lectoraat Cross-Border Business Development van Fontys Venlo. Op dinsdag 23 november werden de eerste resultaten van het project gepresenteerd in het Venlose Museum van Bommel van Dam. Bijzonder aan het project is de kunstzinnige insteek.
De gasten werden welkom geheten door Vincent Pijnenburg, lector bij het lectoraat Cross-Border Business Development. “De grensregio rondom Venlo is een heel bijzondere regio, maar helaas trekken veel jongeren hier weg, naar de grote stad. We willen deze jongeren bewust maken van de kansen die er in deze regio zijn. Velen van hen zijn regelmatig aan de andere kant van de grens te vinden, maar zijn zich er op dat moment vaak niet van bewust dat ze een grens hebben overgestoken”, aldus Pijnenburg. Volgens hem hebben scholieren en studenten van nu een erg globale instelling. Een stage of semester aan de andere kant van de wereld is heel normaal – maar van de directe buren een paar kilometer over de grens hebben ze maar weinig kennis. “Daarom zijn we in 2019 met dit project gestart, samen met Museum van Bommel van Dam, Venlo Partners, Provincie Limburg en drie onderwijsinstellingen.”
Een nieuwe kijk op de omgeving
“Doel van het project was om jongeren kennis te laten maken met de grensregio waarin ze vaak al jaren wonen”, vertelde vervolgens Carla Arts, projectleider vanuit Fontys Venlo. “We wilden hen de aantrekkelijkheid van deze regio laten zien en bewustwording creëren: door de aanwezigheid van de grens is het een heel interessante regio.” Nederlandse leerlingen van het Valuascollege, Duitse leerlingen van de Europaschule Rheinberg en Nederlandse studenten van Fontys Venlo hebben samen een grensoverschrijdend veldonderzoek naar consumentengedrag gedaan: ze verzamelden samen gegevens over de meest uiteenlopende onderwerpen met betrekking tot de grens. Hoe vanzelfsprekend is het voor hen om boodschappen aan de andere kant van de grens te doen? Welke producten kopen ze graag in Duitsland, en welke liever in Nederland? In hoeverre zijn ze zich bewust van de grens? Hoe communiceren ze met Nederlandse en Duitse vrienden, familie en kennissen? “Daardoor gingen de deelnemers met andere ogen naar hun omgeving kijken”, legde Arts uit, “en met alle informatie uit het veldonderzoek werd een nieuwe kijk op de omgeving mogelijk gemaakt. De coronapandemie gaf bovendien een extra dimensie aan het onderzoek: door de pandemie was de grens ineens weer heel duidelijk aanwezig. Dat was voor de jonge deelnemers nieuw.”
Grensoverschrijdend reisgedrag inzichtelijk gemaakt
Kunstenares Karin Bartels gaf leiding aan het veldonderzoek. “We hadden dit onderzoek graag fysiek willen doen, maar de coronapandemie gooide roet in het eten. Ik heb daarom een website gemaakt waar alle deelnemers opdrachten konden uitvoeren, webinars konden volgen, video’s konden bekijken en gegevens konden invoeren.” In vijf workshops stonden verschillende thema’s centraal: De Grens, Consumptie, Werken en Leren, Wonen en Culturele Identiteit.
“Google Maps was een belangrijke tool voor de scholieren en studenten. Ze hebben bijvoorbeeld via een interactieve kaart in Google Maps hun reisgedrag inzichtelijk gemaakt”, vertelde Bartels. “Veel mensen zijn vaak in dezelfde omgeving op pad: vanuit huis naar school of werk, in de pauze een rondje wandelen, na school of het werk naar huis, sporten of naar vrienden. We maken heel veel dezelfde reisbewegingen en zien dus steeds hetzelfde deel van onze omgeving. Met de kaart kon dat op een krachtige manier duidelijk gemaakt worden.” In dezelfde kaart konden de deelnemers ook andere informatie ingeven, bijvoorbeeld over een bezoek aan een supermarkt met onderzoeksgesprekken aan de andere kant van de grens, over hun gezamenlijke online werkplek et cetera. Ook verkenden de scholieren en studenten hun omgeving via Streetview en moesten ze een Streetview-foto van hun beeld van ‘de grens’ maken.
Inzicht gekregen in zachte data
Wat was er nu zo bijzonder aan dit project? “Met dit onderzoek hebben we inzicht gekregen in de zogenaamde ‘zachte data’: informatie die je niet uit statistieken kunt halen. De scholieren en studenten zijn zich bewust geworden van het wonen in een Euregio, van de mate van afhankelijkheid van Duitsland in Venlo en van hun eigen gedrag in de grensregio”, zei Bartels. Dat heeft bijgedragen aan meer begrip voor elkaar. Ook is er meer aandacht voor interculturele verschillen gekomen. “Karin Bartels heeft een unieke bijdrage geleverd aan het project”, vulde Pijnenburg aan. “Doordat ze kunstenares is, kijkt ze met andere ogen naar de grensregio en heeft ze voor nieuwe inzichten, ideeën en perspectieven gezorgd.”
Voortzetting van het project
De projectpartners streven ernaar het project voort te zetten en het uit te breiden. In welke vorm dat zou moeten, was onderdeel van de afsluitende paneldiscussie met alle aanwezige deelnemers. Daar werden waardevolle suggesties gedaan.
Alle opdrachten en workshops zijn op https://www.euregionaleconsument.com/ te bekijken. De interactieve kaart met reisbewegingen van alle deelnemers is hier te vinden.
Onderstaande video biedt een impressie van de bijeenkomst op 23 november in Museum van Bommel van Dam: