Nederland is nog steeds volop in de race om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Op dinsdag 11 februari zetten de provincie Limburg, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en Rijksoverheid een belangrijke stap vooruit om samen met partners in Duitsland en België het grootste wetenschappelijke bouwproject ooit binnen te halen: de oprichting van Einstein Telescope Nederland (ET-NL). ET-NL gaat een coördinerende en aanjagende rol vervullen tussen alle partijen in Nederland die werken aan de komst van de telescoop naar de Euregio Maas-Rijn.
Op 11 februari is ook bekendgemaakt wie het ET-NL gaan bemensen. Sjoerd Sjoerdsma is aangesteld als CEO van ET-NL. Hij brengt als voormalig Tweede Kamerlid en voormalig diplomaat de politiek-bestuurlijke ervaring mee om nationaal en internationaal te verbinden en aan te jagen. Sjoerdsma is opgegroeid in Limburg en kijkt er naar uit om samen met alle betrokkenen het beste projectvoorstel voor de Einstein Telescope af te leveren: “De Einstein Telescope is een wetenschappelijk wonder en zal een grote boost zijn voor de economie van Nederland en de Limburgse economie in het bijzonder. Ik ben trots dat ik leiding mag geven aan het team dat alles op alles zal zetten om de Einstein Telescope hier naartoe te halen.”
Wetenschappelijke revolutie
Stan Bentvelsen wordt als Chief Science Officer (CSO) verantwoordelijk voor het wetenschappelijke gedeelte van het projectvoorstel. Een cruciale rol, omdat de Einstein Telescope voorbijgaat aan de grenzen van wat nu wetenschappelijk mogelijk is. Bentvelsen is een internationaal vooraanstaand natuurkundige die eerder als directeur van Nikhef en als wetenschappelijk directeur van het projectbureau Einstein Telescope EMR mede aan de basis heeft gestaan van de opdracht deze telescoop naar het grensgebied van Nederland, Duitsland en België te halen. Hier gaat hij in zijn nieuwe rol een vervolg aan geven. “De Einstein Telescope zal de komende decennia ons beeld en onze kennis van het universum flink opschudden”, legt Bentvelsen uit. “Deze telescoop is in wetenschappelijk opzicht echt revolutionair en baanbrekend en daar heeft de hele wereld profijt van. We gaan er alles aan doen om dat instrument in de Euregio Maas-Rijn te bouwen.”
Kraamkamer van nieuwe wetenschap
De oprichting van de organisatie maakt deel uit van de extra investering van 16 miljoen euro, waarvan 4,2 miljoen afkomstig van de provincie Limburg, die minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) op Prinsjesdag al aankondigde. “De Einstein Telescope gaat een kraamkamer van nieuwe wetenschap worden die niet alleen leidt tot nieuwe ontdekkingen over het heelal, maar ook veel nieuwe technologie kan opleveren die ons leven zal veranderen”, aldus Bruins. “De komende twee jaar zijn cruciaal om ons plan zo kansrijk te maken als we maar kunnen. Daar is veel werk voor nodig, van het ontwerp van dit technische hoogstandje, tot het lobbywerk om steun voor onze plannen te krijgen. Ik heb veel vertrouwen in deze mensen en in de race om de telescoop naar onze grensregio te halen.”
Nationale prioriteit
Op meerdere plekken in Europa werken landen aan een goed voorstel om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Italië is in de race met Sardinië, en Nederland, samen met partners uit Duitsland en België, ook. Nederland heeft vanuit het Nationaal Groeifonds, dat projecten ondersteunt die bijdragen aan het duurzame verdienvermogen van Nederland, een reservering van 870 miljoen euro klaarstaan voor de bouw van de telescoop. Om te onderstrepen hoe belangrijk de telescoop is voor de wetenschap, maatschappij en de Nederlandse economie, verklaarde het kabinet het binnenhalen van de telescoop afgelopen november tot een nationale prioriteit.
Over de Einstein Telescope
De Einstein Telescope is geen telescoop zoals veel mensen die kennen. Het is een ondergrondse driehoek van grote buizen, waarin laserstralen worden afgevuurd en daarna teruggekaatst worden met spiegels. Door die stralen heel precies te meten kun je zwaartekrachtgolven uit de ruimte opsporen. Hiermee kunnen wetenschappers nieuwe dingen te weten komen over ons universum en voor het eerst de relativiteitstheorie van Einstein testen. Voor de ontwikkeling van de telescoop is veel nieuw kennis nodig. Ook stimuleert hij technologische innovaties en bedrijvigheid. Diverse aangesloten Europese landen beslissen naar verwachting eind 2026 waar de telescoop gebouwd mag worden. De precieze datum waarop het projectvoorstel ingeleverd moet worden is nog niet bekend.
Lonende investering
Een telescoop van deze grootte is niet alleen een boost voor de wetenschap, maar trekt ook veel wetenschappers van over de hele wereld aan. Op basis van onderzoek is de verwachting dat elke euro voor de Einstein Telescope 3 tot 4 keer wordt terugverdiend en de telescoop direct en indirect 2000 banen gaat creëren. Niet alleen voor wetenschappers, maar ook voor bijvoorbeeld praktisch opgeleide technici. De voorbereidingen van de telescoop in de regio heeft ook verschillende onderwijsinitiatieven gestimuleerd. Voorbeelden hiervan zijn het Einstein Telescope Education Center (ETEC) in het Discovery Museum in Kerkrade, en de toekomstige Einstein Academy, waar mbo’ers en hbo’ers opgeleid worden die na hun studie aan het werk kunnen bij of rondom de Einstein Telescope.