Op 15 maart vinden de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen plaats. Voor wie in de Nederlands-Duitse grensregio woont, kan het interessant zijn om te weten in hoeverre de deelnemende politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s aandacht aan grensoverschrijdende samenwerking besteden. Het Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) van Maastricht University heeft nu de ITEM Reflectie op de partijprogramma’s in de zeven grensprovincies gepresenteerd. Hieruit blijkt dat grensoverschrijdende samenwerking vooral een praktische invulling krijgt en dat er nauwelijks sprake is van een langetermijnstrategie. Limburg geldt daarbij als uitzondering. Stichting Geen Grens, een organisatie die zich in de Nederlands-Duits-Belgische grensregio inzet voor meer contact en samenwerking over de grenzen heen, heeft bovendien de Limburgse partijprogramma’s geanalyseerd en op basis daarvan aanbevelingen gedaan voor een coalitieakkoord.
Het ITEM heeft de partijprogramma’s van alle grensprovincies geanalyseerd, dus zowel langs de grens met Duitsland als langs de grens met België. Bij het bekijken van de programma’s is gebleken dat de grens, de Euregio of het buurland opvallend weinig worden genoemd. Dat is opvallend, omdat veel beleid in de grensregio’s – bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsmarkt, zorg, mobiliteit, innovatie en vele andere gebieden – vaak grensoverschrijdend van aard is en moet worden afgestemd met het buurland. Op de momenten dat de grens, de Euregio of het buurland worden genoemd, is dat vooral praktisch van aard. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verbeteren van ov-verbindingen of het ontwikkelen van de economie.
Strategie ontbreekt
De meeste grensoverschrijdende thema’s die in de partijprogramma’s worden benoemd, zijn de gebruikelijke, zoals het hierboven benoemde openbaar vervoer, arbeidsmobiliteit en buurtalen. Er worden in de partijprogramma’s echter nauwelijks doelstellingen op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking genoemd. Vaak wordt benadrukt dat ad hoc samenwerking welkom is, maar is er geen strategie voor de langetermijn. Euregio’s worden in de programma’s nauwelijks genoemd. Limburg is daarbij de uitzondering. Niet alleen wordt in de Limburgse partijprogramma’s vaker over de grens, de Euregio en buurlanden gesproken; ook worden er meer inhoudelijke doelstellingen gesteld en organisatievraagstukken aangesneden. Bij de meeste andere grensprovincies wordt grensoverschrijdende samenwerking zelfs in geval van cruciale vraagstukken zoals energietransitie of kernenergie niet genoemd.
Aanbevelingen Stichting Geen Grens
Naast het ITEM heeft ook Stichting Geen Grens de partijprogramma’s in de provincie Limburg geanalyseerd. Op grond daarvan doen zij een aantal aanbevelingen:
- Grensoverschrijdende bestuurlijke structuren: Eén gedeputeerde verantwoordelijk maken voor de coördinatie van Euregionale activiteiten, jaarlijkse ontmoeting tussen parlementariërs uit de verschillende landen faciliteren
- Grensoverschrijdende arbeidsmarkt: Blijvende ondersteuning voor GrensInfoPunten en Servicepunten Grensoverschrijdende Arbeidsbemiddeling, jaarlijks lobbyen in Den Haag om knelpunten van grenswerkers op de agenda te zetten
- Grensoverschrijdend openbaar vervoer: Betrouwbare drielandentrein tussen Luik-Maastricht-Heerlen-Aken, elektrificatie spoor Hamont-Achel-Weert, (tram)busverbinding tussen Sittard-Geleen-Stein en Maasmechelen-Genk-Hasselt
- Onderwijs, buurtalen en de Euregio: Programma-/subsidielijn Euregionalisering Limburgs onderwijs opzetten, Duits meer promoten en verplichten in iedere brugklas, meer samenwerking met buurlanden (stages, uitwisselingen etc.)
- Natuur en milieu: Structureel bestuurlijk overleg met Duitsland en België over (mogelijke) milieuproblemen en -rampen, water(overlast), verontreiniging, veiligheid kerncentrales en milieuvervuiling; samenwerking tussen Nederlandse, Duitse en Belgische natuur- en milieuorganisaties aan grensoverschrijdende projecten
- Culturele samenwerking over de grens: Limburgse scholen, verenigingen, stichtingen en culturele instellingen subsidiëren in geval van grensoverschrijdende activiteiten, de Euregio promoten via het Schritt-Macher-Festival en het Euregion Film Forum, ontwikkeling van een Euregionale Cultuur Agenda, invoering van een Euregionale Museum Kaart
Volledige analyses
De ‘ITEM Reflectie: Provinciale Statenverkiezingen vanuit Grensoverschrijdend Perspectief’ is hier te lezen. De ‘Aanbevelingen/suggesties voor de verkiezingsprogramma’s Provinciale Staten Limburg 2023-2027’ van Stichting Geen Grens zijn hier te vinden.