Grenspendelaars en vakantiegangers hebben er misschien al mee te maken gehad: de grenscontroles. Kabinet Schoof-I heeft deze ingevoerd om illegale migratie in te perken. Dit heeft grote gevolgen voor de grensregio’s en is daarom ook een van de onderwerpen die voor de ITEM Grenseffectenrapportage 2025 is geselecteerd.
Het ‘Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility’ (ITEM) is een instituut aan Maastricht University met als taak het helpen verwijderen van grensbarrières binnen de Europese Unie. Dit instituut voert jaarlijks de Grenseffectenrapportage uit. Dit is een gedetailleerd rapport over actuele kwesties uit wetgeving en beleid in een grensoverstijgende context. Dit jaar bestaat de rapportage uit vier dossiers met de volgende onderwerpen:
1. Evaluatie van de herziene Schengengrenscode
Afgelopen zomer 2024 werd de geactualiseerde Schengengrenscode ingevoerd. Dit betekent dat EU-lidstaten meer maatregelen kunnen treffen om de toegang van mensen van buiten de Europese Unie tot het Schengengebied en hun reisbewegingen binnen dit gebied te beperken. De grenseffectenbeoordeling van ITEM analyseert de gevolgen van dit nieuwe beleid. In deze beoordeling staan de grenscontroles in verschillende Europese grensregio’s centraal.
2. Verbetering grensoverstijgend treinverkeer dankzij uniform ticketsysteem
Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen sprak de ambitie uit om het Europese grensoverstijgende treinverkeer te verbeteren. Ook Transportcommissaris Tzitzikostas benadrukte deze ambitie: “Voor het spoor zal ik u in het eerste jaar van mijn mandaat een voorstel voor een verordening inzake één digitaal boekings- en ticketingsysteem voorstellen.” ITEM beoordeelt dit voorstel onder andere aan de hand van de lessen die zijn getrokken uit grensoverstijgende praktijken, projecten en studies. Hierbij ligt de focus op de Benelux en Duitsland.
3. 360° arbeidsmarkt: uitdagingen en oplossingen voor de erkenning van beroepskwalificaties in grensregio’s
Inwoners van grensregio’s werken vaak over de grens en bedrijven en instellingen in deze regio’s huren werknemers uit aangrenzende gebieden in. Beide groepen kan dit veel voordelen opleveren, maar dit wordt vaak moeilijker gemaakt door verschillende regels, bijvoorbeeld op het gebied van de erkenning van kwalificaties. De Europese Unie heeft in 2005 een richtlijn ingevoerd om het proces van deze erkenning te vergemakkelijken. Veel landen houden zich echter niet aan de richtlijn en hebben eigen regels met betrekking tot de erkenning van kwalificaties. Daarom onderzoekt ITEM onder andere door middel van een analyse van recente evaluatie- en uitvoeringsrapporten van de richtlijn hoe de grensoverstijgende arbeidsmarkt toegankelijker kan worden.
4. Evaluatie overeenkomst grensoverstijgend thuiswerken
Tijdens de coronapandemie waren veel mensen genoodzaakt om thuis te werken, maar ook vandaag de dag maken velen nog van deze mogelijkheid gebruik. In een grensoverstijgende context is dit echter wat ingewikkelder, onder andere vanwege de regels omtrent belasting. Daarom hebben meerdere EU-lidstaten in 2023 een overeenkomst ondertekend voor de versoepeling van regels omtrent thuiswerken. Twee jaar na de totstandkoming van deze Kaderovereenkomst, richt het vierde dossier zich op de evaluatie hiervan. In hoeverre hebben grensarbeiders hiervan gebruik gemaakt? Wat zijn de ervaringen? En hoe is de relatie met de (afwijkende) fiscale regelgeving? ITEM concentreert zich daarbij op de Benelux en Duitsland.
De Grenseffectenrapportage zal in november worden gepresenteerd. Meer informatie is te vinden op de website van ITEM.