De Bundeskanzlerin en de minister-president. Het lijkt bijna de titel van een roman, maar het is een stukje werkelijkheid. Na bijna zestien jaar komt er over ruim een maand een einde aan het bondskanselierschap van Angela Merkel, en daarmee ook aan de hechte samenwerking tussen haar en Mark Rutte. Dat ook het doek voor hun persoonlijke vriendschap valt, lijkt echter onwaarschijnlijk.
Angela Merkel werd in 2005 bondskanselier van Duitsland en kwam sindsdien bij verschillende internationale gelegenheden de toen nog Nederlandse minister-president Jan Peter Balkenende tegen. Ze hadden veel gemeen: allebei regeringsleider en partijleider van een christendemocratische partij. Toch was deze vriendschap puur zakelijk. Wanneer Merkel en Balkenende elkaar spraken, was dat meestal alleen in het belang van beide landen.
Boost voor Nederlands-Duitse vriendschap
Dit veranderde in 2010. Na de verkiezingen nam Rutte als partijleider van de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) het stokje van Balkenende over. Sindsdien zien Merkel en Rutte elkaar regelmatig; niet alleen bij bezoeken aan het buurland, maar ook in Brussel en bij wereldtoppen. Er werd een nieuwe boost gegeven aan de vriendschap tussen Nederland en Duitsland. De twee regeringsleiders weten elkaar goed te vinden en hebben doorgaans dezelfde opvattingen over belangrijke thema’s. Rutte en Merkel treden daarmee als één front op en pakken problemen gezamenlijk aan; iets dat minder gebeurde bij Balkenende en Merkel, alhoewel ook zij het op veel vlakken met elkaar eens waren. Het lijntje tussen Den Haag en Berlijn is heel kort geworden en heeft geen tussenstops.
Merkel als ‘Mutti’ van Rutte
Al in 2014 erkende dr. Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) in één van zijn artikelen dat er iets bijzonders tussen beide regeringsleiders was: ʺTussen Merkel en Rutte is iets gegroeid. Het gaat te ver om het meteen vriendschap te noemen, maar een goede samenwerking is het zekerʺ, aldus Jürgens. Zeven jaar later heeft die goede samenwerking zich niet alleen tot een zeer hechte samenwerking ontwikkeld, maar ook tot een vriendschap. Merkel is niet alleen de ‘Mutti’ van de Duitsers, maar heeft zich tevens ontpopt als leermeester van Rutte. Ze leert hem de kneepjes van het vak, waarbij Rutte er ook openlijk voor uitkomt dat hij veel van haar geleerd heeft. Waar hij ook komt, hij spreekt met veel lof over haar.
Ondertussen zoeken Rutte en Merkel elkaar ook bewust op tijdens EU- en wereldtoppen. Hier worden ze geregeld lachend op de foto gezet tussen de zakelijke besprekingen door. Vergelijk dit met foto’s van Angela Merkel en oud-president Donald Trump van de Verenigde Staten en het verschil is meteen duidelijk. Terwijl Rutte altijd vrolijk is en lacht, kan er bij Merkel vaak slechts moeizaam een lachje af wanneer ze echt niet met iemand overweg kan. Des te meer een teken dat het tussen Rutte en Merkel goed klikt.
‘Mister No’ botst met Merkel in Brussel
Toch zijn Rutte en Merkel het niet altijd met elkaar eens. Rutte heeft in Brussel inmiddels de bijnaam ‘Mister No’ gekregen. Hij spreekt zich vaak uit tegen de gangbare koers, vooral als het over budgetten gaat. Nederland is één van de landen die per hoofd van de bevolking relatief het meeste geld aan de Europese Unie betaalt. Rutte is er niet op tegen dat Nederland zijn aandeel levert, maar de lasten moeten volgens hem wel eerlijk verdeeld worden onder alle landen.
Het coronaherstelfonds is één van de meest recente voorbeelden hiervan. Nederland was het niet met de invulling van deze regeling eens – dus zei Rutte nee. Hier botste hij met Merkel, die juist groot voorstander van het fonds was. Zelf zei Rutte hierover het volgende: ʺWe zijn professionals, we mogen elkaar zeer graag, maar we zijn niet aan het knikkeren.”
Ondanks dat het zakelijk dus af en toe niet zo botert tussen de twee, weten ze privé en werk goed van elkaar te scheiden. Zo nam Rutte bij de EU-top over het coronaherstelfonds in 2020 gewoon een cadeautje mee voor Merkels verjaardag datzelfde weekend – terwijl hij op voorhand al wist dat ze elkaar in de onderhandelingen flink zouden tegenkomen.
Liebe Angela en lieber Mark
Niet alleen door Rutte, maar ook door een groot deel van Nederland wordt Merkel geprezen. Zo kreeg ze in 2013 een eredoctoraat van de Radboud Universiteit Nijmegen uitgereikt. Het was een teken dat de banden tussen Nederland en Duitsland verder werden aangehaald. Ook vanuit Duitse kant werd dit onderstreept: Rutte ontving in november 2014 de Walther-Rathenau-Preis, een prijs als erkenning voor belangrijk politiek werk op internationaal gebied. Merkel sprak de laudatio uit en sprak iedereen op een formele manier aan. Behalve Rutte: die werd door Merkel ‘lieber Mark’ genoemd. Op zijn beurt sprak Rutte Merkel ook aan met ‘liebe Angela’. Het zegt veel over de vriendschap tussen de regeringsleiders.
Rutte en de nieuwe bondskanselier
De verkiezingen in Duitsland in september zullen dus niet alleen voor Merkel, maar ook voor Rutte van belang zijn. Mocht Rutte dan nog steeds minister-president van Nederland zijn, zal hij moeten investeren in een goede vriendschap met de nieuwe bondskanselier. Gelukkig is de basis hiervoor al gelegd: de betrekkingen tussen beide buurlanden zijn uitstekend en zullen niet snel verdwijnen zodra Merkel afscheid neemt. Mogelijk zien we dan binnenkort niet Rutte en Merkel samen lachen, maar Rutte en de nieuwe bondskanselier – misschien het begin van een nieuwe roman.
Over de auteur
Naomi Kruijsbergen (1999) is in 2020 begonnen met de binationale master Nederland-Duitsland-Studies aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Westfälische Wilhelms-Universität Münster. Ze is vooral geïnteresseerd in de (interculturele) communicatie, pr en marketing tussen Nederland en Duitsland. Als stagiaire bij AHA24x7.com en mediamixx leert ze de beginselen van dit vakgebied kennen en hoopt ze op deze kennis na haar studie voort te kunnen borduren.