Waar denkt u aan bij het woord ‘genderdebat’? Meer vrouwen in topfuncties? Gelijkheid in beloning tussen man en vrouw? Genderneutrale wc’s? De kans is vrij klein dat u aan leestekens zoals een asterisk, schuine streep of een underscore denkt. Dat daarbij ook nog eens uw bloeddruk stijgt en u rood aanloopt is al helemaal onwaarschijnlijk. Anders is dat als u in Duitsland woont, want dan ontkomt u er niet aan. Bij onze oosterburen woedt namelijk al enige jaren een genderdebat. Een blog van Kasper Maes van Radboud in’to Languages.
Waar bij ons boeren, verplegers en onderwijzers de straat op gaan, maken Duitsers zich liever druk over de vraag hoe je in de taal gelijkheid tussen man, vrouw en andere gendervarianten uitdrukt. Hoe zit dat?
Stel: je werkt bij een Duits bedrijf en je organiseert een event. Je wilt een mail sturen met informatie naar alle deelnemers. In het Nederlands is het vrij eenvoudig: Geachte deelnemers. In het Duits is dat: Sehr geehrte Teilnehmer. Zou je denken. Maar zo gemakkelijk is het niet. Het woord Teilnehmer heeft namelijk ook een vrouwelijke vorm: Teilnehmerin. En het meervoud van dat woord is Teilnehmerinnen. Wie dus kiest voor Sehr geehrte Teilnehmer, schrijft alleen de mannelijke helft aan. En niet de vrouwen (en andere gendervarianten). Hoe los je dit dilemma op? En nu wordt het echt leuk, want de creatieve Duitsers hebben een schier oneindige hoeveelheid mogelijkheden bedacht. Zo kun je beide geslachten noemen, en dan natuurlijk eerst de dames: Sehr geehrte Teilnehmerinnen, sehr geehrte Teilnehmer. Maar je kunt ook allerlei leestekens gebruiken, zoals:
- het ‘Gendersternchen‘ (genderasterisk): Sehr geehrte Teilnehmer*innen
- de schuine streep: Sehr geehrte Teilnehmer/-innen
- haakjes: Sehr geehrte Teilnehmer(innen)
- de ‘Gendergap‘: Sehr geehrte Teilnehmer_innen
- Of de ‘Binnen-I’ (hoofdletter i): Sehr geehrte TeilnehmerInnen
Zijn we er dan? Nee hoor, want er zijn nog obscuurdere oplossingen. Wat dacht u van een voetnoot onderaan de tekst met daarin de volgende disclaimer: In diesem Text wird ausschließlich die männliche Form verwendet. Damit sind alle anderen Formen gleichermaßen mitgemeint. Klinkt een beetje als een disclaimer in films dat er op de filmset geen dieren zijn mishandeld.
Of wat dacht u van compleet nieuwe, genderneutrale woorden? Het leidt tot enigszins bizarre vormen als: Sehr geehrte Teilnehmenden. Stelt u zich voor dat u een mail krijgt met die aanhef: Geachte deelnemenden. Het klinkt toch wat gekunsteld en unseriös. Maar niet in Duitsland. Zo is bij overheidsinstanties het correct genderen inmiddels even normaal als bij ons begrijpelijk Nederlands schrijven.
Op het hoogtepunt van het genderdebat was er even sprake van dat in ‘Duden’ (de Duitse Van Dale) de vorm met ‘Gendersternchen’ zou worden opgenomen. Dus Teilnehmer*in in plaats van Teilnehmer. Maar dat ging zelfs de politiek correcte taalgemeenschap toch iets te ver. Wel is er sinds 2015 een heus online genderwoordenboek (geschicktgendern.de) met alternatieve, genderneutrale begrippen. Hier kan iedereen voorstellen doen voor creatieve varianten op woorden als Hausfrau (haushaltsführende Person), Ampelmännchen (Ampelfigur) of Pilot (flugzeugführende Belegschaft). Mocht u nog inspiratie hebben…
Laat ik afsluiten met een hartelijke groet aan mijn lezer*essen. Wie weet zie ik u nog eens als deelnemende in een training Duits!
Over de auteur
Kasper Maes is als senior taaltrainer Duits werkzaam bij Radboud in’to Languages. Hij verzorgt maatwerktrainingen en intensieve, vijfdaagse trainingsweken voor bedrijven en overheidsinstellingen. Hij studeerde Duitse Taal & Cultuur en Filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Naast zijn werkzaamheden als taaltrainer is hij als grammatica-expert betrokken bij diverse lesmethoden Duits. Ook is hij auteur van de Van Dale Grammatica Duits en de Van Dale Werkwoordgrammatica Duits.