Het was een feestelijk moment. Mijn Duitse collega, met wie ik al jaren samenwerkte en die ik steeds met ‘u’ en ‘Frau X’ had aangesproken, bood aan dat ik voortaan ‘je’ tegen haar kon zeggen. Voor mij als Nederlandse niets bijzonders, sinds jaar en dag tutoyeer ik immers al mijn Nederlandse collega’s en klanten. Maar ik wist dat het ‘zeg maar je tegen mij’ door veel Duitsers als een bijzonder moment wordt ervaren waarop een goede zakenrelatie net dat beetje meer krijgt. En zo hebben we het glas geheven en onze prettige samenwerking – al tutoyerend – met champagne beklonken.
In elke cursus Zakelijk Duits krijgen cursisten op het hart gedrukt om vooral ‘Sie‘ te zeggen tegen hun Duitse zakenrelatie. Ook ik houd me eigenlijk altijd aan die regel, met name in contact met klanten. Je kunt maar beter zeker van je zaak zijn. Maar in het Duitse zakenleven gaat deze regel niet meer in alle gevallen op – wat het leven voor Duitsers, en laat staan Nederlanders, soms behoorlijk ingewikkeld maakt.
Steeds vaker ‘duzen’
De Duitse vacaturesite Stepstone en consultancybureau Kienbaum hebben onderzoek gedaan en 17.000 personen gevraagd of ze op hun werk u of je zeggen tegen leidinggevenden en collega’s. Wat blijkt? In Duitsland zegt men steeds vaker ‘je’ tegen collega’s en zelfs tegen leidinggevenden.
Dit is niet alleen een gevolg van de globalisering en het toenemende gebruik van het Engels in het bedrijfsleven. Het weerspiegelt ook de manier waarop mensen tegenwoordig met elkaar samenwerken. Niet alleen is de besluitvorming sneller geworden, vaak zijn ook meerdere hiërarchische niveaus erbij betrokken. En niet meer zoals vroeger alleen het hoogste niveau. Dat zie je terug in het toenemende gebruik van ‘du’ in het Duitse bedrijfsleven.
Nog maar drie procent van de respondenten verklaarde dat alle collega’s standaard met u worden aangesproken, terwijl in een derde van de ondervraagde bedrijven iedereen van hoog tot laag wordt getutoyeerd. Dit geldt met name voor kleine bedrijven en bepaalde sectoren als de IT en de communicatiebranche. Opvallend is de verandering bij grote Duitse concerns met meer dan 100.000 medewerkers. Was het hier vroeger ondenkbaar dat collega’s elkaar tutoyeerden, tegenwoordig vousvoyeert minder dan een procent van de werknemers elkaar.
De gulden middenweg
Breken er nu gouden je-en-jou-tijden aan voor Nederlanders met Duitse zakenpartners? Zo eenvoudig ligt het dan toch niet. Sommige branches als de metaalindustrie, de bankenwereld en de overheid blijven moedig weerstand bieden en houden aan de u-vorm vast. Vooral in de middenstand is een mengvorm ontstaan: collega’s worden getutoyeerd, terwijl leidinggevenden en relaties met ‘u’ worden aangesproken. Stress voor deze Duitsers die steeds opnieuw moeten bepalen hoe ze hun gesprekspartner aanspreken. Bovendien bekruipt veel Duitsers toch een gevoel van onbehagen bij het intiemere ‘je’: voor hen blijft ‘je’ nog steeds verbonden met de vertrouwdheid die je hebt met vrienden en familie, maar niet per se met collega’s en laat staan met leidinggevenden. Dienst is tenslotte Dienst en Schnaps blijft Schnaps.
De aloude regel om Duitse relaties in eerste instantie met ‘Sie’ aan te spreken, blijft dus nog wel even bestaan. Maar afhankelijk van de branche waarin u werkt, zit een ‘je’ er vroeg of laat misschien wel in – al dan niet feestelijk beklonken met een glas champagne. Proost!
Over de auteur
Ingeborg Lindhoud geeft interculturele trainingen en intercultureel advies. Ze heeft een eigen communicatiebureau symphony communication en is gespecialiseerd in interculturele communicatie tussen Nederlandse en Duitse zakenpartners. Ingeborg woont in Kleve.