In Duitsland werden vorig jaar minder ‘Ausbildungsplätze’ ingevuld dan ooit tevoren. Bij een zogenoemde ‘Ausbildung’ volgen jongeren een beroepsopleidingsprogramma waarbij ze direct praktijkervaring opdoen binnen een bedrijf. Het Bundesinstitut für Berufsbildung (BIBB) meldt dat ongeveer 13 procent van de ‘totale bedrijfsvacatures’ niet werd ingevuld. Waarschijnlijk is dit percentage echter nog veel hoger, aldus een bericht in de Neue Ruhr Zeitung/Neue Rhein Zeitung (NRZ). Volgens het Duitse Instituut voor Werkgelegenheidsonderzoek (Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung, IAB) ligt dit percentage wellicht rond de 35 procent. Dat de cijfers van de twee onderzoeken zo verschillen, is te wijten aan het feit dat het BIBB alleen de vacatures registreert die aan de Arbeitsagentur (het Duitse pendant van UWV) worden gemeld, terwijl het IAB alle vacatures registreert die door bedrijven worden gemeld.
De belangrijkste oorzaak van het tekort op de opleidingsmarkt is nog steeds de demografische verandering. Dit bleek uit een onderzoek dat vorig jaar is uitgevoerd door de Bertelsmann-Stiftung. Volgens de studie is duidelijk sprake van een neerwaartse trend, niet alleen voor beroeps-, maar ook voor academische opleidingen. Dit wordt gestaafd door cijfers: tussen 2011 en 2021 daalde het aantal stagiairs met 73.000 tot ongeveer 660.000 en het aantal eerstejaars studenten daalde met 49.000 tot ongeveer 470.000.
Minder aantrekkelijk werk
Volgens het BIBB is de situatie vooral somber in de ambachtelijke beroepen. Er blijkt een tekort aan sollicitanten, vooral voor opleidingen tot loodgieter, pijpfitter en glaszetter. De situatie is vergelijkbaar voor slagers en bakkers en voor beroepen in de detailhandel. De redenen hiervoor zijn complex. Enerzijds worden de genoemde beroepen als minder aantrekkelijk gezien. Anderzijds hebben veel jongeren ook een verkeerd beeld van de beroepen. Zo is het beroep van pijpfitter tegenwoordig zeer hightech, terwijl dit vaak niet het imago is dat aan het beroep kleeft. Ook blijkt uit de BIBB-enquêtes dat het vaak de ongunstige arbeidsomstandigheden zijn die jongeren ervan weerhouden voor een bepaald beroep te kiezen. De werktijden in de horeca zijn hier een voorbeeld van.
Gevolgen voor zorgsector
Het onderzoek ontkracht ook de mythe dat de actuele trend om een studie te beginnen verantwoordelijk is voor het gebrek aan stagiairs in bedrijven. Er wordt vaak alleen een vergelijking gemaakt tussen duale en academische opleidingen; schoolopleidingen (enigszins vergelijkbaar met het Nederlandse HBO) worden vaak genegeerd. Dit heeft gevolgen voor de zorg- en onderwijssector. Dat de wens om te studeren niet de oorzaak is van het huidige tekort aan stagiairs, blijkt ook uit een blik op de beroepen met de grootste wervingsproblemen: loodgieters, slagers en gespecialiseerde winkelbediendes concurreren bijvoorbeeld niet met academische beroepen.
Kwestie van geld?
Bovendien is het gegeven dat jongeren het lieftst willen studeren niet alleen te wijten aan het feit dat ze later meer geld willen verdienen. Het BIBB-onderzoek bevestigt dat het een misvatting is dat studeren „op zich een hoger salaris garandeert en dat een beroepsopleiding niet ook tot een vergelijkbaar inkomen kan leiden”, aldus een BIBB-woordvoerder. “Een beroepsopleiding biedt een perspectief waar je een hele loopbaan mee vooruit kunt.“ Bovendien heeft iemand met een beroepsopleiding die doorgroeit tot gespecialiseerd vakman (Meister) een vergelijkbaar salaris als iemand met een universitair diploma. Het gebrek aan sollicitanten heeft ook te maken met de aantrekkelijkheid van de banen. Zo speelt het ongetwijfeld een rol of het werk al dan niet zwaar lichamelijk werk betekent. Geld wordt pas achteraf gevraagd. Een voorbeeld is het kappersvak: hoewel werknemers in deze sector relatief weinig verdienen, is het nog steeds erg populair bij met name jonge vrouwen.
‘Groene’ vaardigheden in trek
Verder is sociale verandering, in de zin van meer ecologisch verantwoord gedrag, steeds vaker zichtbaar in de banen die jongeren kiezen. De trend beweegt zich in de richting van zogenaamde groene vaardigheden; beroepen die gekenmerkt worden doordat het individu iets doet voor het milieu of het klimaat. Volgens onderzoek verhoogt dit ook de aantrekkelijkheid van het beroep. Volgens een onderzoek van het IAB was er tussen 2013 en 2021 een toename van 14 procent in deze sectoren.
Verblijfsvergunningen voor stagiairs uit het buitenland
Daarentegen daalde het aantal ingevulde opleidingsplekken in de bouwmaterialenproductie of veehouderij met 15 procent in dezelfde periode. Intelligent immigratiebeleid zou hier een optie kunnen zijn. Met andere woorden: een verblijfsvergunning dankzij een beroepsopleiding in Duitsland. Uitgedrukt in cijfers: in 2022 waren er 51.000 nieuw uitgegeven verblijfsvergunningen voor universitaire studies, maar slechts iets meer dan 14.000 voor beroepsopleidingen. Wat nu nodig is, zijn lokale advies- en informatiediensten voor bedrijven die stagiairs uit het buitenland willen aannemen. Daarnaast moeten de nodige structuren met ondersteuning en taalprogramma’s worden gecreëerd zodat mensen uit het buitenland een opleiding in Duitsland kunnen volgen.