Stel dat u als ondernemer een machine koopt bij een producent aan de andere kant van de Duits-Nederlandse grens. De machine blijkt na de levering diverse gebreken te vertonen of is niet het type machine dat u besteld heeft. U zult dit uiteraard aan de producent van de machine mededelen, al dan niet met het verzoek om vervanging of herstel van de machine of een ander juridisch middel om uw rechtspositie te herstellen. Houd er daarbij rekening mee dat de termijn van de onderzoeksplicht en de klachtplicht naar Duits recht veel korter en strikter is dan naar Nederlands recht. Dit kan vervelende gevolgen veroorzaken, zoals uit het onderstaande zal blijken.
Onderzoeksplicht
Het Nederlandse recht kent geen wettelijk geregelde onderzoeksplicht. Of de zaak na ontvangst nog onderzocht moet worden, hangt volgens vaste rechtspraak af van de inhoud van de koopovereenkomst en of de koper er op mocht vertrouwen dat de zaak aan die koopovereenkomst beantwoordt. Bij een sterker vertrouwen dat de zaak niet gebrekkig is, zal van de koper minder snel een voortvarend onderzoek mogen worden verwacht. De koper mag immers op de juistheid van de mededeling van de verkoper afgaan omtrent de eigenschappen van de zaak. Kortom, de onderzoeksplicht is naar Nederlands recht niet expliciet geregeld en een grijs gebied.
In het Duitse recht is de onderzoeksplicht voor B2B-koopovereenkomsten wel wettelijk geregeld. Na de levering moet de koper volgens de wet de zaak “unverzüglich”, oftewel onmiddellijk, op mogelijke gebreken onderzoeken. Uiteraard is hierop een nuance aan te brengen dat het onderzoek per soort zaak en per branche in tijdsduur en onderzoeksmethode kan verschillen. Hiermee wordt in de Duitse rechtspraak ook rekening gehouden. Een feit is wel dat de onderzoeksplicht naar Duits recht strikt wordt uitgelegd en verder gaat dan het Nederlandse recht.
Klachtplicht
Als gedurende het onderzoek duidelijk wordt dat de zaak gebrekkig is, zal de koper dit zowel naar Nederlands als naar Duits recht bij de producent moeten melden. De klachtplicht is in het Nederlandse recht anders dan de onderzoeksplicht wel wettelijk geregeld. Uit de wet volgt dat binnen “bekwame tijd” geklaagd moet worden, nadat de koper het gebrek heeft ontdekt of redelijkerwijs had moeten ontdekken. Er wordt geen concrete termijn genoemd in de wet, waarbinnen over het mogelijke gebrekkige product geklaagd moet worden. Bij de beoordeling of op tijd geklaagd is, is van belang, of de producent is geschaad als gevolg van het verstrijken van de tijd totdat over het gebrekkige product geklaagd is. Als zijn belangen niet zijn geschaad, zal de koper niet snel verweten kunnen worden, dat hij niet op tijd geklaagd heeft. Een vaste termijn, waarbinnen geklaagd moet worden, kent het Nederlandse recht niet en hangt volgens de vaste rechtspraak ook af van de omstandigheden van het geval. De klachttermijn kan dus enkele dagen, maar ook enkele maanden zijn. Dit is dus ook een grijs gebied.
In het Duitse recht is ook de klachtplicht wederom wettelijk strikt geregeld. Ook voor de klachtplicht geldt dat de koper “unverzüglich”, onmiddellijk, na de ontdekking van het gebrek dit aan de verkoper moet mededelen. Of op tijd is geklaagd, zal wederom afhangen van de soort zaak, de branche en de complexiteit van het gebrek. Een feit is wel dat in de Duitse rechtspraak wordt aangenomen dat een koper na twee weken in ieder geval te laat heeft geklaagd. Een klachttermijn van twee dagen wordt als standaard aangenomen en bij kwetsbare zaken zal dit zelfs slechts enkele uren zijn. Het begrip “unverzüglich” wordt dus vrij letterlijk genomen en daarmee is het Duitse recht dus strenger dan het Nederlandse recht.
Rechtsgevolgen en conclusie
Zowel naar Nederlands als naar Duits recht geldt dat de koper, indien deze de zaak niet op tijd onderzoekt en niet op tijd klaagt, al zijn rechten verliest, waarop hij zich normaliter bij een gebrekige zaak zou kunnen beroepen. Dit betekent bijvoorbeeld dat hij zijn recht op vervanging en of herstel van de zaak, ontbinding van de overeenkomst of schadevergoeding niet kan inroepen. Dit is uiteraard erg vervelend als de gekochte zaak zodanig gebrekkig is, dat deze geen waarde meer heeft of als bijvoorbeeld het productieproces bij de koper stil ligt. Dit kan grote financiële gevolgen voor een onderneming hebben.
Kortom, ons advies is dan ook om een gekochte zaak altijd na ontvangst onmiddellijk grondig te onderzoeken en bij gebreken of zelfs mogelijke gebreken hiervan onmiddellijk een melding bij de verkoper te maken. U wilt immers niet het risico lopen, dat u denkt dat Nederlands recht toepasselijk is op de koopovereenkomst en uiteindelijk Duits recht toepasselijk blijkt te zijn, waardoor u eerder het risico loopt niet tijdig geklaagd te hebben.
Over de auteur
Anne-Marie van Dijk is sinds 2014 advocaat en werkzaam bij Boels Zanders. Anne-Marie heeft zowel een Master Nederlands Burgerlijk Recht aan de Radboud Universiteit te Nijmegen als een Master Duits Burgerlijk Recht aan de Westfaalse Wilhelms Universiteit te Münster behaald. Zij is lid van de Duits-Nederlandse advocatenvereniging (DNRV) en lid van de Brabants-Zeeuwse Sociëteit voor Internationaal Zakendoen (BIZ). In 2016 won Anne-Marie de Nederlands-Duitse juristenprijs. Anne-Marie is lid van de German Desk van Boels Zanders, haar praktijk is breed internationaal te noemen.