Het grensoverschrijdende Nederlands-Duitse project ‚MEDUWA Vecht(e)‘ (MEDicijnen Uit het WAter), dat deel uitmaakt van het INTERREG Deutschland-Nederland-programma, loopt deze maand ten einde. De projectpartners opereerden samen binnen het gemeenschappelijke stroomgebied van de Vecht om een gemeenschappelijk probleem aan te pakken: medicijnen en multiresistente bacteriën die door mens en dier worden uitgescheiden, en via het rioolwater in mest, bodem, (drink)water en voedsel weer bij hen terugkeren.
“Waterverontreiniging is een groot probleem. Dat was altijd al zo, maar tegenwoordig wordt het pas echt zichtbaar. Door goede analysetechnieken weten we inmiddels dat medicijnen overal ter wereld in het milieu te vinden zijn”, vertelt projectpartner Alfons Uijtewaal van Stichting Huize Aarde. Raissa Ulbrich van de Universiteit Osnabrück, eveneens projectpartner, legt uit dat het primair het doel van medicijnen is om patiënten gezond te maken. Pas later werd ontdekt welke effecten medicijnen hebben op het milieu. Het blijkt dat na de Tweede Wereldoorlog veel medicijnen zijn ontwikkeld die niet goed afbreekbaar zijn. Bovendien is er een toename in het medicijngebruik te zien bij mens en dier. Uijtewaal licht toe dat hierdoor steeds meer bacteriën, schimmels en parasieten resistent worden tegen deze middelen. Hierdoor zullen in de toekomst mensen sterven. Dit zou volgens Uijtewaal over dertig jaar zelfs doodsoorzaak nummer één kunnen worden bij mensen.
Wetenschap en praktijk vulden elkaar aan
“Om het probleem van waterverontreiniging door medicijnen aan te pakken, werkten verschillende organisaties uit de medicijnketen samen. Bij bijna elke innovatie waren een kennisinstelling en een bedrijf dat een product wilde ontwikkelen betrokken, waardoor de wetenschap en de praktijk elkaar aanvulden”, vertelt Ulbrich. Het doel van de organisaties was het ontwikkelen van een pakket oplossingen voor preventie, vermindering, meting, monitoring, simulatie, visualisatie en communicatie voor het thema medicijnen en multiresistente micro-organismen in het water. In totaal werden twaalf innovaties ontwikkeld. Als voorbeeld noemt Uijtewaal de ontwikkeling van een biologisch medicijn op basis van een goed afbreekbaar enzym, dat kan worden gebruikt als vervanger voor ontstekingsremmers en langdurige behandeling met antibiotica kan voorkomen. Daarnaast werd ook voor de veeteelt gezocht naar mogelijkheden om varkens en koeien individueel te behandelen in plaats van met groepsmedicatie.
„Interessant om te zien hoe men aan de andere kant van de grens met uitdagingen omgaat“
De reden om het thema waterverontreiniging grensoverschrijdend aan te pakken, is voor de projectpartners overduidelijk. “We hebben te maken met een gemeenschappelijk probleem, want water met medicijnen en resistente bacteriën stroomt vanuit Duitsland Nederland binnen en andersom. Vervolgens wordt het water gereinigd en drinken wij het weer op. Echter kunnen in beide landen nog niet alle bacteriën en medicijnen goed uit het water gefilterd worden”, benadrukt Uijtewaal de ernst hiervan.
De projectpartners zijn blij met de verschillende resultaten die ze hebben geboekt en kijken ook positief terug op de Nederlands-Duitse samenwerking. “Het was interessant om te zien hoe men aan de andere kant van de grens met uitdagingen omgaat. Dit heeft ons veel inzichten gegeven, en vanuit verschillende perspectieven konden we op zoek gaan naar oplossingen. Ook zagen we dat niet alle maatregelen overal tot dezelfde effecten leiden. De consumptie van bepaalde geneesmiddelen is bijvoorbeeld aan beide kanten van de grens verschillend,“ zegt Ulbrich. Projectpartner Caroline van Bers (The Integrated Assessment Society) zegt ook dankbaar te zijn voor alle organisaties in het project die zo intensief bezig zijn geweest met de innovaties en zoveel energie in het project hebben gestopt. Met het project hebben de partners ook bij kunnen dragen aan VN-doelen en Europese doelen voor schoon water en een schone bodem.
Klimaatverandering vormt risico
Met het thema microverontreiniging in water zijn de projectpartners nog niet klaar. “Door klimaatveranderingen krijgen we in de toekomst meer met droogte te maken, of juist overstromingen. Vooral door periodes met weinig regen kunnen de rivieren droogvallen. Dat gebeurt echter niet, doordat waterzuiveringen ervoor zorgen dat er onvolledig gereinigd rioolwater instroomt. Hoe meer droge periodes, hoe meer van dit rioolwater in de rivieren terechtkomt, waardoor de concentratie medicijnen en ziektekiemen toeneemt. We moeten er wereldwijd samen aan werken om methoden te ontwikkelen om de concentratie medicijnen in onze wateren te verminderen”, zegt Uijtewaal. Een nieuw project staat zelfs al op de planning. Met studenten van de universiteiten in Groningen en Osnabrück gaat Stichting Huize Aarde dit jaar kijken naar de prioriteiten en de behoeftes aan innovaties bij regionale overheden met betrekking tot de thema’s water- en bodemverontreiniging, biodiversiteit en klimaat. “Met de resultaten hiervan kunnen we gaan werken aan een voorstel voor de nieuwe subsidieperiode INTERREG VI.“
Het INTERREG VA – project ‚MEDUWA-Vecht(e)‘ werd gefinancierd door de Europese Unie. Verder ondersteunden het Niedersächsische Ministerium für Bundes- und Europaangelegenheiten, het Wirtschaftsministerium des Landen NRW, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de provincies Overijssel, Gelderland, Flevoland en Friesland het project.