In Noord-Limburg werkt minder dan 2% van de beroepsbevolking over de grens, terwijl op 30 tot 45 minuten reizen er een groot aantal banen in Duitsland is. “Als je die banen meetelt is Noord-Limburg vrijwel net zo aantrekkelijk als Amsterdam,” zegt economisch geograaf dr. Roderik Ponds. Hij was op 22 oktober aanwezig als gastspreker bij Fontys Crossing Borders.
Grensregio’s hebben het volgens Ponds moeilijk. De bevolking krimpt, de waarde van de huizen is er lager, mensen zijn lager opgeleid en het voorzieningenniveau verschraalt. In het onderzoek “Groeien aan de grens”, roept hij samen met drie collega’s op om de grensbarrières op de arbeidsmarkt te slechten. “Werken over de grens wordt zo makkelijker en dat heeft het meeste effect. Ik geloof niet in regiomarketing waarbij lagere huizenprijzen en mooie natuur worden aangeprezen zonder perspectief op goede banen,” aldus de onderzoeker, doelend op de campagne die in Zuid-Limburg gevoerd is.
Roderik Ponds (1981) groeide zelf op in Twente, maar verhuisde op zijn 18e naar Utrecht om te studeren. Hij is er gebleven en niet teruggekeerd. Hij schets een beeld over de ‘agglomeratie economie’ rond steden in met name de Randstad, die elkaar versterken op economisch en cultureel gebied. Dat dit ook voor grensregio’s kan gelden laat zijn onderzoek zien. Wanneer je werk, natuur en (culturele) voorzieningen in het aangrenzende buitenland meetelt, schiet Noord-Limburg van de 35e plaats naar de 5e plaats als meest aantrekkelijke van 40 regio’s in Nederland. Een kaartje laat zien hoe groot de werkgelegenheid in de euregio rijn-maas-noord opgeteld is. In de Kreis Kleve zijn 390.000 banen en in de Kreis Viersen 210.000. Tel daar Noord-Limburg met 635.000 banen bij en je komt op een totaal van 1.235.000 banen. “Wanneer we de grenzen slechten dan wordt de regio Venlo, die nu onderaan bungelt in de jaarlijkse Atlas voor gemeenten, ineens heel aantrekkelijk. Toch tellen de banen over de grens in de methodiek van de Atlas niet mee. Dat is eigenlijk zonde, maar we kijken alleen naar de feitelijke situatie in Nederland,” aldus onderzoeker Ponds.
Verschillen in sociale zekerheid, taal, cultuur, pensioenstelsel, hypotheekrente-aftrek en erkenning van diploma’s beperken het grensoverschrijdend werken. Ponds: “Voor Fontys studenten zou een traineeship bij een bedrijf dat aan beide kanten van de grens actief is, of een gecombineerde traineeperiode bij een Duits en een Nederlands bedrijf, concrete grensoverschrijdende werkervaring opleveren. Ook zie ik wel heil in een zogeheten clearing house. Dat is een commerciële partij, die alle bureaucratische drempels voor zijn rekening neemt, zodat de hoog opgeleide werkzoekende zich alleen op de baan in het buitenland hoeft te concentreren.” Van de 25 deelnemende studenten overwegen er desgevraagd 3 om zo’n traineeship te doen, als die mogelijkheid wordt geboden. Studente Kaytlin uit Las Vegas, is getrouwd met een Duitser, woont in Duitsland maar spreekt toch vooral Engels. “Het grootste probleem is inderdaad de taal,” zegt ze. Lynn uit Venlo is tweetalig en heeft veel contacten met Duitsers. Voor een Duits bedrijf werken als Nederlandse, ziet ze op zich wel zitten, mits daar behoefte is aan iemand die het
Nederlands goed beheerst. “Anders valt de keuze toch eerder op een Duitser,” denkt Lynn.
Hoe complex de ‘crossing borders’ situatie tussen Nederland en Duitsland is, weet dr. Mariska van der Giessen die op dit thema promoveerde. “Er zijn inmiddels grensoverschrijdende arbeidsmarktprojecten, waarvoor ook Europees geld beschikbaar is. Deze projecten komen van onderaf en pakken de echte vragen rond grensoverschrijdende werkgelegenheid aan,” aldus Mariska. Ze nuanceert daarmee het beeld dat Ponds schetst dat ondanks goede Europese bedoelingen er nog weinig bekend is over het effect van Euregio’s en INTERREG-programma’s.
De regio Noord-Limburg zal Groot-Amsterdam niet van de eerste plaats verdringen, maar er is toch meer mogelijk wanneer je echt over de grens kijkt en samenwerkt. Voorafgaand aan de bijeenkomst is er een muziekuitvoering van de band Sound of Souls door Fontys docent André Diedrichs op gitaar met zangeres Carolin Manz. De een komt uit Düsseldorf, de ander uit Viersen. Bij het horen van ‘Het is een nacht’ van Guus Meeuwis lijken de grensbarrières op taal- en cultuurgebied allang verleden tijd.