Het Duitse 9-euro-ticket, waarmee reizigers voor 9 euro per maand met het regionale openbare vervoer heel Duitsland kunnen doorkruisen, is inmiddels een maand in gebruik. Tot en met eind augustus geldt de actie nog. De meeste reacties op het ticket zijn enthousiast: reizen met het openbaar vervoer is beter voor het milieu en er zijn zelfs minder files – uit onderzoek blijkt dat Duitsers de auto daadwerkelijk laten staan om met de trein naar het werk te gaan. Niet voor niets zijn er inmiddels al 21 miljoen tickets verkocht. Toch is er van begin af aan ook kritiek, bijvoorbeeld op de overvolle treinen en de enorme kosten die ermee gemoeid zijn. En hoe moet het in september verder, als de actie is afgelopen?
Voor veel consumenten is de actie een groot succes. Voor 9 euro per maand kriskras door heel Duitsland kunnen reizen, is natuurlijk niet duur. De overvolle treinen, bijvoorbeeld tijdens Pinksteren, bewijzen dat er vraag is naar goedkoop openbaar vervoer. Naast de 21 miljoen mensen die in juni een los 9-euro-ticket kochten, kregen ook zo’n 10 miljoen abonnementhouders het ticket automatisch.
Kritiek
Toch zijn er ook kritische geluiden. De volle treinen waarvoor van tevoren werd gevreesd, zijn waarheid geworden. De angst bestond dat dit mensen juist zou afschrikken om het openbaar vervoer te nemen, of dat dit vaste bus- en treinreizigers misschien zelfs zou wegjagen. Ook ov-maatschappijen waren niet onverdeeld enthousiast: niet alleen vanwege de drukte en veiligheid, maar ook vanwege de hoge kosten. De overheid heeft voor het inkomstenverlies gedurende juni, juli en augustus 2,5 miljard euro uitgetrokken, maar dat is volgens de ov-maatschappijen onvoldoende. De ticketinkomsten worden namelijk wel gecompenseerd, maar bovenop de toch al hoge brandstofkosten, verbruiken de vervoersmaatschappijen door de drukte ook nog eens extra brandstof. Bovendien moeten ze extra personeel inzetten, wat ook weer kosten veroorzaakt.
Een ander punt van kritiek is de ongelijkheid die het 9-euro-ticket met zich meebrengt. Want hoewel in theorie iedereen van de actie gebruik kan maken, is dat in de praktijk niet altijd het geval. Met de actie wordt het openbaar vervoer namelijk weliswaar goedkoper, maar aan het aantal trein- en busverbindingen zelf verandert in principe niets – en deze infrastructuur is op het platteland op veel plaatsen zo slecht, dat men daar min of meer gedwongen is om de auto te gebruiken. Als je zonder auto niet bij een (bus)station kunt komen, of bij een reis met het openbaar vervoer een veel langere reistijd dan met de auto hebt, zal ook de lage prijs deze reiziger niet over de streep trekken.
Verkehrswende? Of toch niet?
Wat de Duitse overheid met het 9-euro-ticket beoogde, was een Verkehrswende: een massale overstap van de auto naar het openbaar vervoer. Of dit gelukt is, is nog maar de vraag. Het aantal files is misschien wel afgenomen, maar de grootste drukte in de treinen is vooral te zien in het weekend; met name op toeristische trajecten. Forenzen lijken dus niet massaal te zijn overgestapt op het openbaar vervoer.
Ook blijft onduidelijk hoe de reizigers zich na afloop van de actie met de 9-euro-tickets zullen gedragen. Blijven zij gebruikmaken van het openbaar vervoer, of gaan zij weer terug naar hun auto’s? Kunnen de nieuwe reizigers vastgehouden worden?
Nieuwe openbaar vervoersplannen
Hoe de toekomst van het Duitse openbaar vervoer eruit komt te zien, is nog niet helemaal duidelijk. In de Bundestag gaan stemmen op om het 9-euro-ticket te vervangen door een 1-euro-ticket: voor 1 euro per dag, of 365 euro per jaar, moet het regionale openbaar vervoer voor iedereen betaalbaar blijven. Voordat een dergelijk systeem ingevoerd kan worden, zal de infrastructuur wel eerst moeten worden aangepast. Niet alleen moet het spoornet worden uitgebreid, maar ook moet de huidige infrastructuur worden verbeterd. Hiervoor kan Duitsland buurland Oostenrijk als voorbeeld nemen: in Wenen werd op deze manier al een jaarticket voor 365 euro geïntroduceerd. Nog niet alle partijen in de Bundestag zijn hiervan overtuigd, dus wat het daadwerkelijke vervolg op het 9-euro-ticket wordt, blijft voorlopig afwachten.