Wanneer je Nederlanders vraagt naar cultuurverschillen met Duitsers dan vinden ze vaak de Duitse cultuur veel formeler dan de Nederlandse. Het valt bijvoorbeeld op dat men in Duitsland in veel omstandigheden Sie zegt. Ik zeg hier expres Sie en niet u, want het gevoel dat erbij hoort is een andere. Wanneer twee Nederlanders elkaar ontmoeten en er niet veel meer dan 10 jaar leeftijdsverschil is, dan wordt de ander al snel met je en jij aangesproken. Voor Nederlanders voelt dit als heel normaal, maar voor Duitsers is het juist heel normaal om te ‘siezen’.
Het u-zeggen in Nederland is iets bijzonders: dat betekent respect door een groot leeftijdsverschil, ontzag of officiële brieven en stukken – daar zeggen we ook u. Vooral bij facturen en rekeningen, want er moet immers nog betaald worden. In de Duitse cultuur vind je de bijzonderheid juist bij het Du. Het Du is niet zo maar vanzelfsprekend. Je bent familie, vrienden of in dezelfde studentenvereniging, dus je moet er iets voor zijn of iets voor doen. Een opmerkelijk verschil is hier nog dat Duitsers God met Du aanspreken en wij tenminste met U, maar vaker nog Gij.
Een mooi verhaal om het belang van Sie en Du te illustreren, is wat iemand mij eens vertelde. Laten we hem Stephen noemen. Hij werd directeur van een textielfirma in Duitsland en introduceerde daar modernere ICT. Gelukkig was er een medewerkster die ook verstand had van computers en hem daarbij hielp. Na een paar avonden overwerken zegt Stephen op donderdagavond tegen zijn medewerkster: “Frau Müller, zullen we elkaar niet duzen, we werken nu al zo veel samen?”. Het antwoord is er een dat hij niet had verwacht. Frau Müller gaf aan dat ze zich zeer vereerd voelde, maar dat ze erover wilde nadenken. Op maandagochtend komt Frau Müller het kantoor van Stephen binnen en vertelt dat ze het hele weekend over het aanbod heeft nagedacht. Ze voelt zich echt zeer vereerd, maar kan het Du niet aannemen, want dan hoort ze nergens meer bij. “Hoezo dan niet?”, vraagt Stephen. Frau Müller legt uit dat ze dan niet meer ongedwongen met de collega’s in de kantine kan lunchen, omdat ze dan als spion van de chef wordt gezien. Bovendien vraagt iedereen zich af of er nog meer gebeurt dan alleen overwerken. Al dat gedoe wil ze niet en daarom wil ze liever Sie blijven zeggen.
Natuurlijk verandert er veel en vinden steeds meer (jonge) Duitsers het normaal om Du te zeggen. Maar een eeuwenlange traditie wordt nu eenmaal niet zo makkelijk aan de wilgen gehangen. Als Nederlander doe je er goed aan om in Duitsland het Du niet af te dwingen, maar het initiatief bij je Duitse zakenpartner te leggen. Bovendien is het voor ons Nederlanders veel makkelijker om Sie te blijven zeggen, omdat je anders al die vervelende werkwoorden correct moet vervoegen, zoals: Sie lesen,- du liest, Sie laufen- du läufst en Sie unterschreiben, du unterschreibst. Zo zie je maar weer, het heeft ook voordelen en daar zijn wij Nederlanders toch niet ongevoelig voor?
Over de auteur
John Mazeland is directeur van de Business Alliance Nederland Duitsland (BAND) in Nijmegen. Hij organiseert (inhouse) cursussen en workshops over Duits-Nederlandse samenwerking voor bedrijfsleven en overheid. Zo geeft hij In 2018 de cursus ‘Zakelijk Duits’.