Moet u lachen om deze foto? Gniffelen of hardop? Dat is meestal ook de reactie van cursisten als ik bovenstaande foto in een training laat zien. De foto is gemaakt in een buitenwijk van Freiburg (Zuid-Duitsland). Ik gebruik dit soort foto’s in trainingen om het soms wat abstracte thema ‚cultuurverschillen tussen Duitsland en Nederland‘ tastbaarder te maken.
Waarom lachen mijn cursisten? Dat lachen is een indicatie dat het hier om iets geks, iets vreemds, iets ‚anders‘ gaat. Duitsers aan wie ik de foto laat zien, reageren meestal niet door te lachen, maar hooguit een beetje meewarig, met een lichte zucht, en zeggen: ‚Ja, dat is typisch Duits.‘
Waar zit hem de humor in? Waarom lacht een Nederlander om iets wat een Duitser niet als grap bedoelt? Laten we beginnen bij de vraag waarom dit bordje op deze plek is gezet. De bewoner van het betreffende huis heeft voor zijn deur een magnolia staan. Die bloeit prachtig in het voorjaar en de bloemen vallen op een bepaald moment op de stoep. Niets aan de hand, dat is de natuur. Ware het niet dat na een regenbui de onschuldige bloesem tot een soort bananenschil kan worden, waar een argeloze voorbijganger op kan uitglijden. Argeloos? Tenzij de voorbijganger wordt gewezen op het feit dat hij moet oppassen. Dan verandert hij van een argeloze passant in een gewaarschuwd mens. En die telt voor twee. Of eigenlijk drie, want hij is drie keer gewaarschuwd: door de dikke rode letters op het bord (Vorsicht!!!), de tekst die uitlegt waar het gevaar in schuilt en – voor wie dat nog niet duidelijk genoeg was – een verhelderende foto van het gevaarlijke object.
Terug naar mijn cursisten. Ze lachen om het in hun Nederlandse ogen vreemde bord met enigszins komisch opschrift. Waarom zou ik zo’n bord in mijn tuin zetten, met die rode letters, gekke tekst (‚pas op dat je niet uitglijdt over de magnoliabloemen‘) en dan ook nog die foto erbij? Is dat niet wat overdreven?
We komen langzaam tot de kern: wat is nu typisch Duits aan dit bord? Cursisten noemen bijvoorbeeld dat het erg sympathiek is van de bewoner dat hij of zij de argeloze passanten waarschuwt. Wat een medemenselijkheid! Een andere interpretatie is dat Duitsers niet van verrassingen en onzekerheid houden en graag willen weten waar ze aan toe zijn. Ik zou hier kunnen uitglijden en het is prettig dat ik dat van te voren weet. En een derde aspect is dat als een Duitser iemand waarschuwt, hij dat ook heel precies doet: dus niet alleen het woord ‚Vorsicht!!!‘, maar ook het gevaar expliciet benoemen en om misverstanden te voorkomen nog een foto van het object erbij.
Maar er is ook een andere interpretatie mogelijk. Daar komen Duitsers meestal eerder mee dan Nederlanders en het is misschien ook de reden waarom ze niet meteen lachen. Hier zou impliciet immers ook kunnen staan: ‚Ik heb je gewaarschuwd, je moet niet bij mij zijn als het mis gaat.‘ Het is het afschuiven van de schuld, het voorkomen dat iemand jou aansprakelijk kan stellen. Jij hebt je plicht gedaan, je waarschuwt uitdrukkelijk voor wat er kan gebeuren. Dan kan niemand achteraf zeggen: ‚Je had me moeten waarschuwen, het is jouw magnolia en dus ben je aansprakelijk voor de geleden schade.‘
Je ziet dat bijvoorbeeld ook wel op bordjes van gemeenten met de tekst: ‚Op deze straat wordt in de winter niet gestrooid, gebruik op eigen risico.‘ Nu zijn er ook in Nederland best gemeenten waar je dergelijke bordjes ziet. Maar een bord als hierboven zul je in een gemiddelde Nederlandse tuin toch niet snel vinden. Typisch Nederlands zou eerder zijn: we zien wel waar de voorbijganger strandt.
Over de auteur
Kasper Maes is als senior taaltrainer Duits werkzaam bij Radboud in’to Languages. Hij verzorgt maatwerktrainingen en intensieve, vijfdaagse trainingsweken voor bedrijven en overheidsinstellingen. Hij studeerde Duitse Taal & Cultuur en Filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Naast zijn werkzaamheden als taaltrainer is hij als grammatica-expert betrokken bij diverse lesmethoden Duits. Ook is hij auteur van de Van Dale Grammatica Duits en de Van Dale Werkwoordgrammatica Duits.
