Meer dan 50 boeken heeft ze inmiddels op haar naam staan. Auteur, illustrator en performer Joke van Leeuwen is geliefd in binnen- en buitenland vanwege haar originele kinderboeken met eigen illustraties. Ook schrijft ze theaterstukken en proza en poëzie voor volwassenen. Ze won diverse prijzen, waaronder de Constantijn Huygenprijs en de Deutsche Jugendliteratur Preis. Op donderdag 30 november 2017 gaf ze een voordracht over ‘Andersom kijken en denken‘ op de studiedag van de Eems Dollard Regio in Meppen, voor circa 100 Nederlandse en Duitse docenten.
Van Leeuwen, geboren in Den Haag, verhuisde als kind van een theoloog regelmatig en kwam op 13-jarige leeftijd in Brussel terecht. Daar merkte ze het nuanceverschil in het Nederlandse taalgebruik. Zo nemen Vlamingen een ‘plooifiets’ mee in de trein in plaats van een vouwfiets. En op school kreeg ze tot haar verbazing in de gang te horen: “ge mag gaan, maar ge mag niet lopen.” Oftewel: ‘lopen’ bleek ‘rennen’ te betekenen in het Vlaams. Wat voor haar ‘gewoon’ was, bleek in België niet altijd vanzelfsprekend. Deze cultuurverschillen hebben haar later sterk beïnvloed in haar werk.
Andersom kijken en denken
Van Leeuwen benadrukt dat er in geen enkel land sprake is van één statische identiteit. Ze vindt het belangrijk om de wereld steeds vanuit een ander perspectief te bekijken en maakt hier gretig gebruik van in haar kinderboeken. “Wij mogen niet klakkeloos aannemen dat volwassenen ervaringsdeskundigen zijn en kinderen niet. Het aannemen van een ander perspectief draagt bij aan wederzijds begrip”, aldus Van Leeuwen. Humor is essentieel in haar boeken, vooral door het aan elkaar koppelen van ongewone zaken. Ze geeft als voorbeeld een illustratie van een ‘afstandsbediening’: een ober die van veraf eten op tafel gooit. Dit ‘andersom kijken en denken’ speelt een grote rol in haar werk.
Jeugdliteratuur anno 2017
Van Leeuwen vindt het jammer dat er de laatste 20 jaar minder aandacht is voor jeugdliteratuur in Nederland. Literatuur wordt tot Van Leeuwens grote spijt vaak gezien als elitair. Ook de verhalen in kinderboeken zijn de laatste twintig jaar veranderd. Kinderen volgen tegenwoordig voornamelijk hypes en lezen boeken die hun eigen wereld bevestigen. Hierdoor worden kinderen volgens Van Leeuwen niet uitgedaagd om buiten de vaste patronen te denken. “De huidige Nederlandse jeugdliteratuur leert kinderen niet ‘omdenken’. En dat vind ik jammer”, aldus de schrijver.
Duitse vertalingen
Ook haar voordrachten zijn met veel humor doorspekt. Van Leeuwen geeft regelmatig lezingen in Duitsland, waar veel van haar kinderboeken zijn vertaald. Hoe reageren Duitsers op haar humor? “Duitsers vinden het vaak prettig als ernstige dingen niet zo ernstig worden verteld”, laat Van Leeuwen weten. Ze vindt het “heel belangrijk” dat haar boeken in het Duits worden vertaald. “Als schrijver heb je dan meteen een veel groter bereik. Vaak worden boeken eerst in het Duits vertaald, en dan pas in andere talen. De buitenlandse erkenning begint meestal in Duitsland.” Ondanks dat Van Leeuwen dit jaar aanwezig was op de Frankfurter Buchmesse, bestaat er nog steeds niet veel interesse in Duitse vertalingen van haar romans voor volwassenen. “Een vrouw van boven de 50, die ook nog kinderboeken schrijft. Dan haken veel Duitse uitgevers af. Ik hoop dat dit in de toekomst nog gaat veranderen.”