‚Crowdworkers‘ dienen in Duitsland onder bepaalde omstandigheden als werknemers te worden gekwalificeerd. Dat oordeelde het Bundesarbeitsgericht in Erfurt in haar uitspraak van 1 december 2020. Crowdworkers zijn personen die werk aannemen dat doorgaans via platformen (crowdsourcing platformen) wordt aangeboden, dus aan veel mogelijke belangstellenden (crowd) wordt getoond. De opdrachten worden afhankelijk van het project door één of door meerdere crowdworkers afgehandeld. “De status van op deze manier werkende personen is vaak niet duidelijk”, stelt Torsten Viebahn, Rechtsanwalt bij STRICK Rechtsanwälte & Steuerberater in Kleve. “In het verleden werden zij vaak als zelfstandigen (Solo-Selbstständige) beschouwd.”
In de zaak waarover het Bundesarbeitsgericht moest beslissen, ging het om de volgende situatie. De gedaagde onderneming controleerde in opdracht van haar klanten de presentaties van merkproducten in detailhandel en tankstations. Deze controles liet zij door crowdworkers verrichten. Hun opdracht was vooral om foto’s te maken van de gepresenteerde goederen en antwoord te geven op vragen met betrekking tot de reclame voor producten.
Dienstverband
De gedaagde onderneming had daarvoor basisovereenkomsten gesloten met de crowdworkers en aanvullend verwezen naar de Algemene Voorwaarden. De onderneming bood volgens deze voorwaarden ‚microjobs‘ aan via een online platform. De gebruikers hadden via een persoonlijk ingericht account toegang tot dit online platform en konden opdrachten aannemen voor bepaalde verkooppunten. Voor afgehandelde opdrachten werd er op het gebruikersaccount van de crowdworker gecrediteerd. Met het stijgend aantal afgehandelde opdrachten werd door het systeem ook het level verhoogd, waardoor het mogelijk werd om tegelijkertijd meerdere opdrachten aan te nemen.
De crowdworker als eisende partij had binnen een periode van 11 maanden bijna 3.000 opdrachten aangenomen, voordat de onderneming hem meedeelde dat men hem in de toekomst geen andere opdrachten meer wilde aanbieden. In reactie hierop stelde de crowdworker een vordering in bij het Arbeitsgericht tot vaststelling dat er tussen hem en de onderneming een dienstverband bestond.
Het Arbeitsgericht en daarna het Landesarbeitsgericht hebben de eis afgewezen. “Bij het cassatieberoep stelde het Bundesarbeitsgericht met uitspraak van 1 december jl. echter vast dat de crowdworker niet als zelfstandige, maar als werknemer moest worden beschouwd”, aldus Rechtsanwalt Viebahn.
Stimuleringssysteem
Een werknemer is volgens de overwegingen van het Bundesarbeitsgericht iemand die werk verricht dat onderworpen is aan instructies en bepaald is door anderen in een staat van persoonlijke afhankelijkheid. Het recht om instructies te geven kan betrekking hebben op de inhoud, uitvoering, tijd en plaats van het werk. Een persoon is gebonden aan instructies als hij of zij niet in principe vrij is om zijn of haar activiteiten te organiseren en zijn of haar werktijden te bepalen. De mate van de persoonlijke afhankelijkheid hangt ook af van de aard van de betreffende activiteit. Om te bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst, moet een algemene afweging worden gemaakt van alle omstandigheden. Blijkt uit de feitelijke uitvoering van de overeenkomst dat het een dienstverband betreft, is volgens de rechters van het Bundesarbeitsgericht een (andere) aanduiding in de overeenkomst niet van belang.
Na toepassing van deze criteria kwam het Bundesarbeitsgericht tot de conclusie dat er aan instructies gebonden en door derden bepaald werk werd uitgevoerd, waarbij sprake was van persoonlijke afhankelijkheid. Weliswaar was de crowdworker niet contractueel verplicht om het door de onderneming aangeboden werk aan te nemen; de organisatiestructuren van het onlineplatform waren echter zo opgezet dat gebruikers die via het account waren geregistreerd en ingewerkt, voortdurend eenvoudige, stapsgewijze contractueel vastgelegde kleine opdrachten konden aannemen om deze persoonlijk af te handelen. Het systeem leidde in dit geval tot een stimuleringssysteem, waarbij de crowdworker ertoe werd aangezet om voor de onderneming voortdurend controleactiviteiten in zijn district af te handelen.
Arbeidsrechtelijke gevolgen
De uitspraak van het Bundesarbeitsgericht heeft verstrekkende gevolgen. “Als er wordt vastgesteld dat er sprake is van een dienstverband, heeft de betrokkene daardoor recht op alle rechten van een werknemer, zoals aanspraken op betaald verlof, loondoorbetaling bij ziekte of ontslagbescherming”, aldus Viebahn.
De vaststelling van de status als werknemer heeft echter niet alleen arbeidsrechtelijke, maar ook sociaalverzekeringsrechtelijke gevolgen. De werkgever is verplicht de betrokkene in te schrijven voor de wettelijke sociale verzekering en zo nodig met terugwerkende kracht premies te betalen vanaf het begin van het dienstverband. Bovendien kunnen er bekeuringen en boetes voor te late betaling worden opgelegd.