Onlangs heeft het Duitse alfabet er een letter bij gekregen. Tot nu toe werd de letter ‘ß’ – in Nederland bekend als ringel-s – alleen als kleine letter gebruikt. Sinds vorig weekend is er officieel ook een hoofdletter ‘ß’. Wat betekent dit voor de Duitstalige communicatie van Nederlandse ondernemers?
Wist je dat het begrip ‘ringel-s’ in Duitsland volstrekt onbekend is? Hier spreek je van ‘eszett’, omdat het de vroeger gebruikelijke ‘s+z’-combinatie heeft vervangen. In de Duitse taal bestaat er echter geen woord dat met een ‘ß’ begint. Er was dus in eerste instantie geen behoefte aan een hoofdletter. Maar het gebruik van grote letters (bijvoorbeeld in titels) heeft de laatste jaren een vlucht genomen, waardoor er een oplossing moest worden gevonden. Voorheen waren er in de Duitse taal twee oplossingen gebruikelijk: de ß werd vervangen door ‘SS’ (bijvoorbeeld ‘EIN HEISSER SOMMER’) en in officiële documenten (bijvoorbeeld bij namen) werd gewoon de kleine letter gebruikt om verwarring te voorkomen (bijvoorbeeld SCHULTHEIß ipv SCHULTHEISS). Zo was meteen duidelijk of iemand ‘Schultheiß’ of ‘Schultheiss’ heette.
De overlevingsdrang van de ringel-s
Bij de laatste officiële wijziging van de Duitse spelling werd het aantal woorden met een ‘ß’ sterk teruggebracht. Doorslaggevend voor de keuze voor ‘ß’ of ‘ss’ (als kleine letters) was de uitspraak van de klinker die voor de ‘s’ stond. Een goed voorbeeld zijn de woorden ‘Fuß’ en ‘Fluß’. De ‘u’ in Fuß wordt lang uitgesproken. In dit geval bleef de ‘ß’ gehandhaafd. De ‘u’ in ‘Fluß’ wordt echter kort uitgesproken. In deze gevallen veranderde de schrijfwijze van ‘ß’ naar ‘ss’. De letter wist op het nippertje aan zijn dood te ontsnappen en viert nu waarschijnlijk zijn grootste triomf.
Op het toetsenbord
Al in 2008 werd de hoofdletter ß als teken toegevoegd aan de standaard unicode en is sindsdien bij een aantal lettertypes, op toetsenborden of in toetsencombinaties beschikbaar. Dit geldt weliswaar alleen voor Duitse toetsenborden. In Nederland zal je het waarschijnlijk nog een tijd lang in Word moeten doen met het invoegen van de ringel-s vanuit de symbolenfunctie. Om de hoofdletter ß te vinden kun je het beste tekencode 1E9E invullen. Buiten Word is het mogelijk om de hoofdletter ß te kopieren van een gespecialiseerde typografie-pagina.
Test je kennis in de ‘Eszett-quiz’
Veel informatie over de hoofletter ß is te vinden op de Facebook pagina, die al sinds 2008 in de lucht is. En zoals het hoort in Duitsland is er ook een quiz waarmee je je kennis kunt testen rondom dit aspect van de Duitse orthographie. De kennis van ondergetekende bleek trouwens behoorlijk beperkt.
Geen paniek
Het verschil tussen de kleine letter en de hoofdletter – ß versus ẞ – is tamelijk klein. Op de lange termijn zal de invoering van de hoofdletter ringel-s het gebruik van de dubbel-S zeker overbodig maken. Maar op de korte termijn zal de oude schrijfwijze nog lang worden gehandhaafd. Ook zal de schrijfwijze van ‘ss’ (kleine letters) in URL’s blijven bestaan. Geen reden dus om hals over kop bestaande brochures, advertenties, domeinnamen en websites te herzien.
Over de auteu
r
Petra Mouw is 100% Duits en kent het zakenleven in zowel Duitsland als Nederland. Met haar adviesbureau Cactus Marketing ondersteunt zij Nederlandse bedrijven die zaken willen doen in Duitsland. Van strategisch advies en communicatieplannen tot vertaalwerk en social media management.