Het aantal zetels in de Duitse Bondsdag is de afgelopen jaren gestaag gegroeid: inmiddels zetelen maar liefst 736 politici in de Bondsdag. Dat is volgens de regeringscoalitie, bestaande uit de SPD, FDP en Die Grünen, te veel en te onoverzichtelijk. Deze partijen willen het aantal zetels dan ook terugbrengen tot 630. Met 399 stemmen voor, 261 stemmen tegen en 23 onthoudingen stemde de Bondsdag op 17 maart in met de zogenoemde ‘Wahlrechtsreform’, ofwel een hervorming van het kiesstelsel.
De steeds verder toenemende groei van het aantal zetels in de Bondsdag is te verklaren door de manier waarop het huidige Duitse kiesstelsel is ingericht. Bij Bondsdagverkiezingen brengen kiesgerechtigde Duitsers namelijk twee stemmen uit: één stem voor een politicus uit hun eigen kieskring en één stem voor een partij. Aan de hand van deze tweede stem wordt het aantal zetels waarop een partij recht heeft berekend. Als dit er in verhouding minder zijn dan het aantal directe stemmen voor politici uit de eigen kieskring, krijgen deze politici extra zetels (‘Überhangmandate’). Andere partijen krijgen daardoor op hun beurt ook extra zetels, zodat de zetelverdeling in balans blijft (‘Ausgleichmandate’). Het gevolg daarvan is dat het totale aantal zetels in de Bondsdag flink kan oplopen. Hier komt nu verandering in: met de volgende verkiezingen in 2025 zullen de Überhangmandate en Ausgleichmandate verdwijnen, waardoor het aantal zetels in de Bondsdag vanaf dan standaard 630 zal bedragen.
Afschaffing ‘Grundmandatsklausel’
Naast de beperking van het aantal zetels in de Bondsdag is er sprake van nog een politieke wijziging: de afschaffing van de zogenoemde ‘Grundmandatsklausel’. Officieel moeten partijen namelijk minstens vijf procent van de landelijke stemmen behalen om een zetel in de Bondsdag te verkrijgen. Wanneer partijen deze drempel niet halen, maar wél in drie kieskringen voldoende stemmen krijgen om politici direct af te vaardigen, verkrijgen zij dankzij deze clausule alsnog hun plaats in de Bondsdag. Voor de oppositiepartijen Die Linke en CSU is deze ‘Grundmandatsklausel’ vaak noodzakelijk om een zetel in de Bondsdag te verwerven. Bij de verkiezingen in 2021 behaalde Die Linke bijvoorbeeld landelijk 4,9 procent van de stemmen, maar verkreeg genoeg stemmen in drie kieskringen om toch zetels in de Bondsdag te kunnen claimen.
CDU/CSU stapt naar rechter
De partijen CDU en CSU, die samen optrekken in de Duitse Bondsdag, hebben aangegeven het oneens te zijn met het nieuwe kiesstelsel. Doordat het nieuwe stelsel met name voor de CSU negatieve gevolgen kan hebben, hebben de partijen besloten naar de rechter te stappen. Ook de deelstaat Beieren heeft aangegeven een klacht te zullen indienen bij de rechter, omdat de CSU in deze deelstaat de grootste partij is.
Hoe het nieuwe kiesstelsel er definitief uit zal komen te zien, zal de rechter uiterlijk begin 2024 moeten bepalen. In de herfst van 2025 staan namelijk nieuwe verkiezingen op het programma, waarvoor de Duitse politieke partijen in het voorjaar van 2024 hun kandidatenlijsten zullen opstellen.
