Vanuit mijn masteropleiding Nederland-Duitsland-Studies houd ik me dagelijks bezig met alle banden die er tussen Nederland en onze oosterburen bestaan. Er zijn continu nieuwe ontwikkelingen en dat maakt dit vakgebied ontzettend interessant. Vanzelfsprekend houd ik het nieuws over Duitsland goed in de gaten en op 15 september verscheen een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over de grenspendel tussen Nederland en Duitsland. Hieruit bleek dat in 2014 zo’n 14.000 Duitsers dagelijks voor hun werk de grens naar Nederland overstaken. Daartegenover stonden 5700 Nederlanders die in Duitsland werken. Vooral wanneer er meerdere Duitsers bij een Nederlands bedrijf werken en vice versa, kun je je afvragen welke invloed dat heeft op de bedrijfscultuur. Hoe gaan de medewerkers uit beide landen, met verschillende culturele achtergronden, met elkaar om? Is er één overheersende cultuur? Of ontstaat door de combinatie van beide culturen een nieuw soort cultuur, een zogenaamde ‘derde cultuur’?
Eind 2015 deed ik onderzoek naar dit boeiende fenomeen. Mijn Duitse studiegenoot en ik namen contact op met een Duits bedrijf waar vier Nederlanders en negen Duitsers samenwerken en een paar weken later mochten we langskomen. Op een regenachtige dag in november waren we stipt om 13.00 uur aanwezig om met een Duits glaasje spa rood een pauze van de werknemers bij te wonen. Daarna interviewden we twee medewerkers: een Nederlandse en een Duitse. Tijdens de gesprekken kwamen diverse zaken aan bod. Zo ontdekten we dat vrijwel iedere medewerker binnen het bedrijf Nederlands en Duits spreekt en verstaat, en dat de werknemers dan ook regelmatig in een mengelmoes van Nederlandse en Duitse termen vervallen. De voertaal blijft echter hoofdzakelijk Duits. Jarigen worden met een Duitse Umarmung gefeliciteerd, maar de Nederlanders onderling houden het bij drie zoenen. De sfeer binnen het bedrijf is erg informeel, sociaal en betrokken en kan aan de hand van de zogenaamde Kulturstandards als ‘typisch Nederlands’ omschreven worden: de hiërarchie is erg plat, van Sie is geen sprake, bij overleg kan iedereen zijn mening geven en er is altijd ruimte voor een praatje over het weekend, de kinderen of de recente vakantie. Volgens de geïnterviewde medewerkers is er binnen het bedrijf dan ook sprake van een gemixte bedrijfscultuur: er zijn duidelijk elementen van de Nederlandse en de Duitse cultuur aanwezig en die mixen probleemloos met elkaar.
Maar is er ook sprake van een derde cultuur binnen deze onderneming? Mijn studiegenoot en ik hebben deze vraag bevestigend kunnen beantwoorden. De bedrijfscultuur van de onderzochte onderneming is er een die je niet snel bij andere bedrijven terug zult vinden: door de verschillende culturele achtergronden van de Nederlandse en Duitse werknemers is er een unieke sfeer ontstaan. Sommige gebruiken zijn Duits, sommige Nederlands en soms is niet duidelijk te zeggen waar bepaalde gewoontes vandaan komen. Er is dus een interessante, nieuwe combinatie van culturele elementen ontstaan en hiermee is aan de voorwaarden van een derde cultuur voldaan. Dit fenomeen is helaas nog maar weinig onderzocht: het vakgebied van de interculturele communicatie is nog relatief jong en continu in ontwikkeling. Er valt dus binnen dit razend interessante vakgebied nog genoeg te ontdekken.
Over de auteur
Femke Hoebergen (1992) doet sinds 2015 de masteropleiding Nederland-Duitsland-Studies aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Westfälische Wilhelms-Universität Münster. Na haar studie wil ze graag aan de slag bij een onderneming die zich bezighoudt met communicatie, pr en marketing, waar bovendien Nederland en Duitsland centraal staan. Als stagiaire bij mediamixx en AHA24x7.com maakte ze hier alvast kennis mee.