Karin Straus, Tweede Kamerlid voor de VVD, verdient zonder meer een bos bloemen voor haar uitstekende inzet voor de Duitse taal. Wie in de grensstreek de Duitse taal niet beheerst is – binnen 10 minuten met de auto – analfabeet en heeft om die reden geen kans op de Duitse arbeidsmarkt.
De Nederlands-Duitse grens is ook een taalgrens. Er wordt vaak geklaagd over belemmeringen aan de grens. Het grootste struikelblok is de taal. De taalgrens kan overwonnen worden door tweetaligheid. Gemengde huwelijken zijn ideaal voor de tweetaligheid van kinderen. Een groot aantal Nederlandse prinsen en prinsessen trouwden met een Duitse partner.
Veel Nederlanders zijn naar de Duitse grensstreek verhuisd (zgn. Nederduitsers). Het omgekeerde is minder het geval. Als een Nederlands gezin met kinderen naar Duitsland verhuist en de kinderen al op een Nederlandse school zitten, dan is het vanzelfsprekend dat die kinderen onderwijs in Nederland blijven volgen. Anders is het wanneer de kinderen nog niet leerplichtig zijn. In dit geval ligt het voor de hand dat het kind een Duitse school bezoekt. Dan wordt op school Duits geleerd en thuis Nederlands.
Het Europees recht schrijft voor dat Nederlanders in Duitsland onder dezelfde voorwaarden als Duitsers moeten worden toegelaten tot het algemeen onderwijs, het leerlingstelsel en de beroepsopleiding. Net als in Nederland bestaat er in Duitsland de leerplicht. Veel Nederduitsers vinden dat hun kinderen de leerplicht moeten vervullen in Nederland en dat Duitsland hen op grond van nationaliteit vrijstelling van de Duitse leerplicht moet verlenen. Dat wordt af en toe geweigerd. Over ’het niet verlenen van een ontheffing aan Nederlandse kinderen woonachtig in Duitsland die onderwijs in Nederland willen volgen’ heeft Karin Straus d.d. 28 oktober in de Tweede Kamer vragen gesteld aan de Nederlandse minister van Onderwijs.
Karin Straus is van mening dat het onwenselijk is dat kinderen met de Nederlandse nationaliteit geen ontheffing van de Duitse leerplicht krijgen. Zij vraagt zich af of dit niet in strijd is met de Europese afspraken in het kader van het vrije verkeer van goederen, diensten en personen. Karin Straus stelt dat de onderwijskwaliteit in Nederland en Duitsland van hetzelfde niveau is en vraagt zich af of derhalve een ontheffing van de leerplicht gerechtvaardigd is. Ook vermoedt zij dat het niet verlenen van een vrijstelling te maken heeft met het krimpend aantal scholieren in de Duitse grensregio.
Het ’vrij verkeer van personen’ staat toe dat men in een andere lidstaat de leerplicht vervuld. In Nederland krijgen duizenden Nederlandse kinderen vrijstelling van de leerplicht omdat zij in Vlaanderen naar school gaan. Er is daar geen taalgrens.
De vraag is of Nederduitse ouders er verstandig aan doen om hun kinderen niet de leerplicht te laten vervullen in Duitsland. De kinderen groeien op deze manier immers tweetalig op en hebben meer kansen op de arbeidsmarkt. Dit is iets dat Karin Straus met veel succes in Nederland propageert. Vanuit het perspectief van de Duitse overheid is het vanzelfsprekend dat al haar inwoners – ook de Nederduitsers – de Duitse taal en cultuur leren. In een aantal gevallen hebben de kinderen van Nederlanders ook de Duitse nationaliteit. Het is dan toch vanzelfsprekend dat zij dan ook Duits leren?
Kortom: grenzen kunnen overwonnen worden door tweetaligheid. Extra middelen voor (verplicht) buurtaalonderwijs in Nederland en Duitsland zijn noodzakelijk. Karin Straus verdient vanwege haar inzet voor tweetaligheid tulpen uit Amsterdam. Een liedje geschreven en gecomponeerd door Duitsers!
Over de auteur
Ger Essers is bestuurslid van de Deutsch-Niederländische Gesellschaft zu Aachen (www.dng-aachen.eu). Contact: ger.essers@dng-aachen.eu