Een goede buur is beter dan een verre vriend. Dit geldt zeker voor Nederland en Duitsland, twee landen met een lange geschiedenis van nauwe samenwerking, maar ook van mentaliteitsverschillen en andere culturele overtuigingen. Intercultureel trainer Ingeborg Lindhoud gaat op zoek naar de meest kenmerkende verschillen en de wortels ervan. In deze eerste aflevering: tijdsplanning.
De projectpresentatie
U hebt net een interessant project binnengehaald voor uw bedrijf. Trots houdt u een presentatie om het project en de noodzakelijke details aan uw collega’s voor te stellen. Hoe gaat u te werk? Als Nederlander zult u naar alle waarschijnlijkheid een korte, maar krachtige presentatie houden. U geeft basisinformatie, een beknopt overzicht met actiepunten en een grove planning. Als u gevraagd wordt naar eventuele kinken in de kabel, dan wimpelt u dat af met een “als er problemen optreden, is het vroeg genoeg om ons er dan mee bezig te houden”. Vervolgens gaan u en uw team vol enthousiasme aan de slag om er iets moois van te maken.
Bent u Duitser, dan pakt u het waarschijnlijk anders aan. Natuurlijk bent u net zo blij als uw Nederlandse collega. Daarom maakt u een grote presentatie die recht doet aan het belang van het project. U stelt het project inclusief de voorgeschiedenis tot in detail voor, u hebt een uitgebreid plan van aanpak voorbereid en natuurlijk een gestructureerde planning. Ook op mogelijke problemen bent u goed voorbereid en vragen van collega’s beantwoordt u gedetailleerd. Aan het einde van de presentatie weet iedereen exact wat wanneer gedaan moet worden.
Natuurlijk zijn de verschillen voor de duidelijkheid wat aangedikt. Niettemin zullen de grote lijnen herkenbaar zijn: Nederlanders en Duitsers hebben een andere voorstelling van een goede tijdsplanning. Vanuit Nederlands oogpunt plannen Duitsers veel verder in de toekomst en delen ze hun tijd gedetailleerder in. Omgekeerd houden veel Duitsers hun hart vast bij de in hun ogen halfbakken planning van Nederlanders.
Tijd is lineair
In Nederland en Duitsland heeft men, net als in de meeste andere door het protestantisme beïnvloede landen, een vrij lineaire opvatting over de omgang met tijd. Edward T. Hall, een Amerikaanse antropoloog en een van de grondleggers van interculturele theorieën, noemt culturen met een lineaire tijdsopvatting ‘monochroon’. Tijd wordt gezien als een lijn die loopt van het verleden via het heden naar de toekomst – handig bij het plannen van werkzaamheden en het indelen van de dag.
De mate waarin deze landen vasthouden aan hun lineaire tijdsopvatting verschilt van land tot land. In Nederland is men in dat opzicht wat pragmatischer dan in Duitsland. Om te begrijpen waar deze onderlinge verschillen precies vandaan komen, schieten interculturele theorieën echter tekort. Hier loont het om een blik te werpen op de culturen zelf en de manier waarop ze zijn ontstaan.
Back to the roots
Kijk je daarbij naar Nederland, dan springen twee dingen in het oog: de lange geschiedenis als handelsnatie en de ligging aan het water. De geografische ligging dwong de inwoners van ‘de lage landen’ om snel en flexibel te reageren op dreigende overstromingen. Natuurlijk lagen en liggen er plannen klaar voor noodsituaties, maar het wassende water kruipt ook vaak waar het niet gaan kan en dan is het zaak om snel te kunnen improviseren. Een handige eigenschap die ook in het (internationale) handelsverkeer uitstekend van pas kwam. In de Gouden 17e Eeuw voer Nederland daar wel bij en zo werd deze eigenschap nog verder versterkt.
In Duitsland is men er juist van overtuigd dat een systematische en gestructureerde planning de beste manier is om alles onder controle te houden – een voorkeur die nauw verwant is aan de voorliefde voor regels en structuren. Dit heeft te maken met het verleden: tot eind 19e eeuw bestond het Duitstalige grondgebied uit vele kleine staten en vorstendommetjes, die vaak werden geregeerd door een absoluut heerser die het leven van zijn onderdanen gedetailleerd regelde – ook de manier waarop ze hun tijd indeelden. Oorlogen als de 30-jarige oorlog in de 17e eeuw, waardoor halve landstreken ontvolkt raakten, maar natuurlijk ook de oorlogen van de vorige eeuw versterkten het verlangen naar stabiliteit en orde. En zo bestaat er in Duitsland nog steeds een duidelijke voorkeur voor een strakke tijdsplanning die niets aan het toeval overlaat.
Advies voor Nederlanders
In Duitsland wil men graag van de hoed en de rand weten en houdt men van een gestructureerde planning. Houd hier rekening mee, bijvoorbeeld als u een project in Duitsland presenteert. Ga meer in op details dan u in Nederland zou doen, noem meer feiten en achtergrondinformatie en ga ook in op eventuele problemen en moeilijkheden. Calculeer deze in uw tijdsplanning in.
Advies voor Duitsers
In Nederland is men gewend om met een minder strakke tijdsplanning te werken, zodat men flexibel kan reageren. Ga daarom niet te veel in op details, maar houd het kort en krachtig en laat meer ruimte voor onverwachte gebeurtenissen dan u in Duitsland gewend bent.
O
ver de auteur
Ingeborg Lindhoud geeft interculturele trainingen en intercultureel advies. Ze heeft een eigen communicatiebureau symphony communication en is gespecialiseerd in interculturele communicatie tussen Nederlandse en Duitse zakenpartners. Ingeborg woont in Kleve.