Het moderne talenonderwijs is de afgelopen jaren een veelbesproken onderwerp. Lerarentekorten en dalende interesse maken bijvoorbeeld de vakken Duits en Frans tot een zorgenkindje. Nieuwe examenprogramma’s voor de moderne vreemde talen met meer aandacht voor cultuur en geschiedenis moeten hieraan een einde maken.
Voor veel scholieren staat het leren van een taal gelijk aan het stampen van woordjes en grammatica. Met de nieuwe eindexamenprogramma’s worden scholieren niet alleen taalvaardig, maar ook taal- en cultuurbewust gemaakt. Ze leren hierdoor dat alleen het beheersen van een taal niet voldoende is om elkaar echt te begrijpen en dat hiervoor ook kennis van de cultuur nodig is. De nieuwe examenprogramma’s voor moderne vreemde talen, waaronder Engels, Duits, Frans, Spaans, Italiaans, Russisch, Arabisch, Turks en Chinees vallen, moeten bijvoorbeeld Duits en Frans weer aantrekkelijker maken.
De concepten voor de nieuwe programma’s moeten in juni 2024 afgerond zijn. Wanneer scholen hiermee gaan werken, is nog niet duidelijk.
Interesse in Duits daalt
Uit cijfers van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) blijkt dat de interesse in Duits en Frans afneemt, ondanks het feit dat dit van oudsher belangrijke talen in het voortgezet onderwijs zijn. Waar in 2013 nog 33 procent van de scholieren eindexamen Duits en 17 procent eindexamen Frans deed, bedroegen de percentages in 2023 29 procent en 15 procent. Een zorgelijke ontwikkeling, aldus Synke Hotje van het Duitsland Instituut Amsterdam: “Die ontwikkeling staat niet op zich. We begrijpen uit onze recente peiling onder leraren Duits dat er structureel beknibbeld wordt op het aantal lesuren Duits. De lessen worden schraler, omdat er geen tijd is voor projecten, voor verdieping en voor uitwisselingsactiviteiten met Duitse scholieren.”
Waarom nog Duits?
Ook op de universiteiten daalt de belangstelling voor de studies Duitse Taal en Cultuur of Franse Taal en Cultuur. Dit werkt de reeds bestaande lerarentekorten in de hand, wat er weer toe leidt dat het voor middelbare scholen in de toekomst nog lastiger wordt om deze talen aan te bieden. De opkomst van het Engels, maar ook die van bijvoorbeeld Google Translate en ChatGPT, maken het kiezen van Duits of Frans als examenvak ook niet aantrekkelijker voor scholieren. Waarom zouden zij deze talen nog moeten leren? Volgens Kees van Eunen, lid van de Visiegroep Buurtalen, is het noodzakelijk dat de overheid ingrijpt: “Scholen hebben te veel vrijheid gekregen om vakken te schrappen. Het rijk moet er nu voor zorgen dat alle leerlingen Duits en Frans kunnen blijven volgen én dat er meer lesuren aan worden besteed. En: het zou goed zijn als leerlingen met een exact pakket verplicht worden tot één buurtaal.”
Ook Hotje vestigt haar hoop op de overheid, zoals de recent aangenomen CDA-Kamermotie om talenstudies te stimuleren. “Nu is het moment dat we jongeren duidelijk moeten maken dat talen niet alleen ‘leuk’ zijn, maar ook uiterst nuttig”, aldus Hotje. “Je moest eens weten hoe vaak bedrijven ons bellen voor Nederlanders die het Duits goed beheersen, en hoe vaak Nederlandse bedrijven personeel naar een cursus Duits moeten sturen.”