In het geval van grenswerken pleiten de optimisten voor Europese harmonisatie van de fiscale en sociale stelsels. De pessimisten klagen alsmaar over belemmeringen. Zowel de optimisten als de pessimisten worden niet gehinderd door kennis van zaken. De politieke wil en het technische vernuft om te harmoniseren ontbreken. Binnen de Europese Unie komt men niet verder dan coördineren. Dat is ingewikkeld en daar moeten we vanaf. Er is behoefte aan ideeën, concepten enz. die in de praktijk gebracht kunnen worden om de grens pijnloos te overschrijden.
Dubbele gelijkheid
Bij het concept van ’dubbele gelijkheid’ gaat het om ’gelijke behandeling op de werkvloer’ (werkland) én ’gelijke behandeling in de straat’ (woonland). In het werkland dient de grenswerker sociaal en fiscaal op dezelfde wijze behandeld te worden als zijn collega. Indien er nadelen ontstaan dan dient het woonland deze te compenseren. (’gelijkheid in de straat’). De compensatieregeling in het nieuwe belastingverdrag Nederland-Duitsland compenseert eventuele nadelen. Deze regeling is jammer genoeg unilateraal. Alleen Nederland compenseert eventuele nadelen bij grensoverschrijdend werken. Duitsland zou ook een vergelijkbare compensatieregeling moeten regelen in het verdrag.
Integrale coördinatie
In een aantal gevallen is de heffing van sociale bijdragen in de Europese verordening 883/2004 tegengesteld aan de heffing van loon- en inkomstenbelasting in het belastingverdrag Nederland-Duitsland. Door de sociale aanwijsregels en fiscale toewijzingsregels onderling beter te coördineren, wordt voorkomen dat er voordelen resp. nadelen ontstaan.
Meer keuzevrijheid
Af en toe hebben grenswerkers het keuzerecht. Het keuzerecht betekent dat een grenswerker mag kiezen waar hij sociaal verzekerd is dan wel belast wordt. Het keuzerecht zou beperkt moeten zijn tot medische zorg en werkloosheid. Een grenswerker die in Nederland woont en in Duitsland werkt mag in beide landen een medische behandeling ondergaan. Het keuzerecht zou ook moeten gelden bij werkloosheid. Een Nederlandse grenswerker, die bijvoorbeeld 5 jaar in Duitsland heeft gewerkt, zou mogen kiezen tussen een Nederlandse of een Duitse werkloosheidsuitkering. Deze keuzemogelijkheden gelden natuurlijk ook bij wonen in Duitsland en werken in Nederland.
Betere informatie
Indien we binnen de Europese Unie het fiscale en sociale stelsel niet willen of kunnen harmoniseren en het coördineren alsmaar ingewikkelder wordt vanwege de alsmaar complexer wordende nationale wet- en regelgeving, de flexibilisering van arbeidsrelaties, de complexiteit van gezinnen enz. dan is informeren en adviseren een morele plicht. Aan de zogenaamde open binnengrenzen dient er een netwerk van laagdrempelige grensinfopunten te worden opgezet. Schengen nieuwe stijl: sociaalfiscale douaneambtenaren!
Meer wederzijds vertrouwen
Als gevolg van een gebrek in harmonisatie komt het regelmatig voor dat een grenswerker in het ene land 100% arbeidsongeschikt en in het andere land 100% arbeidsgeschikt wordt verklaard. Luxemburg en Frankrijk erkennen elkaars arbeidsongeschiktheidsgraad. Dit zouden Nederland en Duitsland ook moeten doen.
Grenseffectrapportages
In zijn algemeenheid toetsen Nederland en Duitsland hun wetgeving aan het Europees recht. Het toetsen van de wijzigingen in het sociaal en fiscaal recht op de positie van de vele soorten grenswerkers is ingewikkeld. Nederland heeft twee buurlanden. Duitsland heeft acht buurlanden. De bilaterale grenseffectrapportage dient aan de grens plaats te vinden. Het Institute for Transnational and Euregional cooperation and Mobility van de Universiteit Maastricht (ITEM) zou in samenwerking met Duitse partners deze grenseffectrapportages kunnen doen. Er ligt een wetsvoorstel Wet flexibilisering ingangsdatum AOW (TK 34414): aan de slag!
Over de auteur
Ger Essers is bestuurslid van de Deutsch-Niederländische Gesellschaft zu Aachen (www.dng-aachen.eu). Contact: ger.essers@dng-aachen.eu