Voor Nederlanders is Duitsland nu het belangrijkste vakantieland, Berlijn de hipste hoofdstad van Europa. En nu is ook de Duitse taal weer bezig aan een opmars. Wie had dat tien jaar geleden nog kunnen denken?
door Frens Bakker
Het lijkt een verplicht nummer te worden, 23 april Dag van de Duitse taal, maar het Duits is terug van weggeweest. Voor Nederlanders is Duitsland nu het belangrijkste vakantieland, Berlijn de hipste hoofdstad van Europa. En nu is ook de Duitse taal weer bezig aan een opmars. Wie had dat tien jaar geleden nog kunnen denken? Ons beeld van Duitsland was niet al te best en wie Duits een mooie taal vond, durfde dat hooguit te fluisteren. Hoe het Goethe Instituut, dat de Duitse taal wereldwijd bevordert, hier ook het Duits aan de man probeerde te brengen, de vonk wilde maar niet overslaan.
Maar de tijden veranderen sneller dan ooit. In Duitsland én in Nederland. Duitsland is nu aanmerkelijk meer ontspannen dan tien jaar geleden. Keerpunt lijkt 2006. Bij het wereldkampioenschap voetbal zwaaiden Duitse jongeren onbekommerd met de Duitse driekleur en schilderden de landskleuren op hun gezicht. Hun oudere landgenoten verkrampten: Duitsers die weer massaal met vlaggen zwaaiden! Wat zou de wereld daar niet van denken? Maar die reageerde laconiek: ‚Nou en, dat doen voetbalgekken toch overal?‘ En verdomd, het Duitse voetbal bleek een stuk leuker dan vroeger. We begonnen die Mannschaft nog sympathiek te vinden ook. Nog nooit vertoond. Duitsland ontspande en werd in onze ogen een gewone buur, eentje die aardiger bleek dan gedacht.
Duits mag weer
En terwijl Duitsers ons altijd al wat lockerer (losser) vonden, begonnen wij juist de Duitse degelijkheid te waarderen, ook omdat wij ons ‚losse‘ gedrag zelf steeds meer als ‚losgeslagen‘ gingen zien. Onderwijl duikelde Nederland in een economische crisis, terwijl Duitsland wonderwel overeind bleef. Kortom: we kijken anders naar onszelf én naar de buren.
Duits mag weer. Duitse automerken maken hier ongestraft reclame met ‚Das Auto‘ en ‚Wir leben Autos‘. En de belangstelling voor Duits groeit. Op middelbare scholen is die groei nog niet zichtbaar, maar talencentra in heel Nederland merken dat steeds meer Nederlanders hun Duits willen oppoetsen of spijt hebben dat ze Duits niet als eindexamenvak hebben gekozen. Zo maken de cursussen Duits aan het expertisecentrum voor taal en communicatie van de Radboud Universiteit sinds 2013 een ongekende bloei door. Wie melden zich aan? Studenten die in Duitsland stage willen lopen, ondernemers en werknemers die in toenemende mate over de grens kijken, beleidsmedewerkers en professionele zorgverleners die met Duitse evenknieën samenwerken en – niet te vergeten – Nederlanders die een Duitse vriend of vriendin hebben en makkelijker met de schoonfamilie willen kunnen praten. Grenzen vervagen, ook onze langste grens, die in het oosten.
Net over de Duitse grens bloeit het Nederlands als schoolvak. Niet verwonderlijk dus dat Duitsers uit de streek van Kleef nu vaak in het naburige Nijmegen gaan studeren. In het Nederlands! Andersom is dat nog veel minder het geval. Maar weinig Nederlanders studeren aan de gerenommeerde Technische Universiteit van Aken. Zelfs het aantal Limburgers is daar verwaarloosbaar klein. Dat moet veranderen, vindt ook de Tweede Kamer. Er is nog niets besloten, maar er circuleren plannen om het Duits verplicht te maken in de grensstreek, in het middelbaar (beroeps)onderwijs. Sommige hbo-opleidingen wachten niet op ‚Den Haag‘ en stellen het Duits zelf al verplicht. Al jaren is bekend dat het Nederlandse bedrijfsleven tientallen miljarden euro’s misloopt, omdat we te weinig Duits kennen. Vreemd eigenlijk, want er is bijna geen taal die zo dicht bij het Nederlands staat als het Duits. Wereldwijd kost het Nederlandstaligen dus veruit de minste moeite de Duitse taal onder de knie te krijgen.
Wereldtaal
Wereldwijd? Duits is toch geen wereldtaal? Dat niet, maar wereldwijd is Duits wel degelijk van belang. Zo blijkt uit een lijvig boekwerk dat professor Ammon van de universiteit van Duisburg-Essen vorige week presenteerde. Qua aantal moedertaalsprekers eindigt het Duits met 104 miljoen sprekers mondiaal op de tiende plaats, maar het economische belang is veel groter. Dat wordt duidelijk als je kijkt naar de wereldwijd meest geleerde vreemde talen. Dan staat het Duits na het Engels, Frans en Chinees op de vierde plaats, nog vóór het Spaans. Duits als vreemde taal is bijvoorbeeld in India en China belangrijker dan Spaans. Voor buurland Nederland is Duits natuurlijk nog belangrijker: plaats twee.
Het Engels blijft wereldtaal nummer één, maar Nederland is geen eiland in een wereldzee. Zoals een leraar Engels zei: ‚Wil je wereldwijd iets kopen, dan is Engels voldoende, wil je wereldwijd verkopen, moet je meer talen kennen.‘ Bovendien is het officiële EU-streven dat elke EU-burger twee vreemde talen beheerst. Engels is onze eerste, de tweede is vrij, maar als ik u een tip mag geven… .
Dit opiniestuk verscheen op 22 april 2015 op Volkskrant.nl. Frens Bakker is docent Duits bij Radboud in’to Languages, expertisecentrum voor taal en communicatie. Het artikel is met toestemming van de auteur op AHA24x7.com geplaatst.